Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara
Download 28.78 Kb. Pdf ko'rish
|
OAV da yozma matn. Nutq va munozara. Shomaksudova S, Israil M-1
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Asosiy qismda
- Xulosa qismi
1. Kirish qismi
o‘quvchini material bilan tanishtiradi, tasaw ur hosil qiladi. Unda nashr mavzusi haqida so‘z boradi, ko‘rib chiqilayotgan jihatlar qayd etiladi. Kirish qismida muallif mavzuning dolzarbligi, materialning yangiligi, ilmiy-amaliy qimman, mavzuning o‘rganilganlik darajasini asoslab berishi zarur. 2. Asosiy qismda muallif tadqiqotining mavzusi ochib berilishi va narsa yoki hodisa haqidagi yangi ma’lnmotlar to‘lig‘icha yetkazilishi kerak. Muharrir maqolaning asosiy qismi kompozitsiyasidagi turli unsurlar qismlarinmg bir-biri bilan mantiqiy bog‘langanligiga alohida e’tibor qaratishi lozim. 3. Xulosa qismi bu - yakun boLlib, undan xulosaviy fikrlar o‘rin oladi, shuningdek, ba’zi taklif, tavsiyalar beriladi, kelgusida qilinadigan ishlarni amalga oshirish yo‘llari belgilanadi. Bu borada Tursunoy Ziyodova «Matn tuzilishiga ko‘ra gap, xatboshi (abzas), murakkab sintaktik butunlik, bo‘lim, qism, boblardan tashkil topishi mumkin. Ammo matnni tashkil qiladigan asosiy tarkibiy qismlar 3 ta: kirish, 122 asosiy qism: xulosa. Badiiy asarlar, poemalar, romanlar, yirik trilogiyalar ham matn tushunchasi ostida birlashib, yaxlit, imiumiy tasawumi - ijodiy (ilmiy, publitsistik) matnni hosil qiladi». Og‘zaki nutq tuzilmasi o‘ziga xos bo lib , u quyidagi jadvalda e’tirof etilgan: og‘zaki matn tuzilmasida - so‘zlovchi dastawal, quyidagi savollarga javob topib olishi zarur: Nima?, Nima uchun?, Qanday qilib? Xulosa. Demak, nima gapirmoqchi, qanday maqsadda (masalan, tarbiyaviy maqsadda, bilim berish maqsadida, informatsiya berisli maqsadida, o‘zim reklama qilish maqsadida), uni qanday qilib va qanday vositalar orqali yetkazib beradi va xulosa berish kabilar belgilab olinadi. K irish Asosiy qism X ulosa 10 % 80 % 10 % Aforizm l ) R e j a e ’lon qilinadi: Auditoriyadan savol H is-tuyg‘u (samimiylik) 1. so‘raladi. Yum or 2. E ’tirof, his-tuyg‘ular. K o ‘z bilan m uloqot 3. Fikr-m ulohazalar so'raladi. Tilaklar 2) Asos. Fakt (ilmiy, Y um ordan foydalaniladi. Istaklar akademiklik, ilmiy-metodik Tezis (m asalalami sanash). Tezis (asoslash) Tasvir (tasaw ur, maslahatlar) Asos (dolzarbligi) Prespektiva (istiqbol) Harakat (psixologik to ‘siq lary o ‘qligi) asos.) 3) Q isqalik (aniqlik, lo'ndalik) 4) M unosabat (shaxsiy) 5) B o ‘lak b o 'y ich a xulosa 6) U zviy bog'liqlik 7) Lirik chekinish (5 daqiqadan oshmasligi kerak.) Xulosa. K elajak uchun tilaklar. Eng oxirgi jum la: aforizm, yum or (o'rinli) va h.k. Har bir qism orasida uzviy bogiiqlik bo'lishi shart. Qismlarda va ular orasida beriladigan lirik chekinish, yum or va aforizmlar mavzuga mos va qisqa bo‘lishi talab qilinadi. Aks holatda tinglovchini chalg'ishiga olib keladi va nutqning qimmatini tushurib yuboradi. 123 Mahmud As’ad Jo‘shon ham o‘zining « 0 ‘quv va yozuv malakasi» risolasida matn butunligini tashkil etadigan yuqoridagi uch qism haqida atroflicha to‘xtalib, kirish qismining ortiqcha so'zlarstz ixcham boiishini, asosiy qismda esa aytiladigan fikrlaruing barchasi ushbu bo'limda qalamga olinishini harnda xulosa - fikming yakuni va uning eng muhim unsuri ekani, eng so'iiggida aytilgan so‘z, eng ko‘p esda qoladigan xususiyatga ega boiishi kerakligini qayd etadi. Demak, matn yaratish murakkab jaryon bo‘lib, buning uchun muallif nafaqat mavzuni yaxshi bilishi, balki, uni yetkazib berish vositalarini, nutqiy birliklar, matn turlari va uslubiy xususiyatlarini yaxshi o‘zlashtirgan bo iishi talab qilinadi. Matn yaratishda til vositalari haqida chuqur bilim va ulami amalda qo'llash mahorati talab qilinadi. Buning uchun lingvistik vositalardan biri nutq birliklarini to‘g‘ri ajrata bilish va ulami matnda o‘z o'raida qo‘llay olish muhim ahamiyat kasb etadi. Jumalist faoliyati murakkab jarayon bo‘lib, jumalistdan mahorat talab qilinadi. Jurnalistning mahorati birinchi bo‘lib uning nutq mahoratiga bog‘liqdir. Download 28.78 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling