Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта Махсус таoлим вазирлиги Фарьона политехника институти


Download 497 Kb.
bet2/39
Sana17.06.2023
Hajmi497 Kb.
#1527388
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   39
Bog'liq
INFOR TEH MOLIYA

Фан ыуйидаги шартли таркибга эга:



  1. Информация оыимларини манбаларини урганиш.

  2. Информацияларни ыайта ишлаш.

  3. Информацион технологияни техник воситасини щрганиш.

  4. Информация оыимини узатиш усуллари.

  5. Информацияларни саылаш, ыайта ишлаш программалар.

  6. Соъалар бщйича пакет дастурлар.

Назорат саволлари:



  1. Информацион технология нимани урганади?

  2. Информацион технологияни жамият ривожланишида аъамияти ыандай?

  3. Информация оыими деганда нимани тушинилади?

  4. Информация оыимларини манбаларини урганиш?

  5. Информацияларни ыайта ишлаш.?

  6. Информацион технологияни техник воситасини урганиш?

  7. Информация оыимини узатиш усуллари?

  8. Информацияларни саылаш, ыайта ишлаш программалар?

  9. Соъалар бщйича пакет дастурлар?

  10. Информацион технологияни жамият ривожланишида аъамияти ыандай?



2- М А В З У


Информация тушунчаси ва характеристикалари.
Информацион манбалар ва улардан фойдаланиши аъамияти.


РЕЖА:



  1. Информация (ахборат) тушунчаси.

Информация узатиш ва саылаш заруриятини жамиятни ривожланишига таъсири.

  1. Информацион манбалар.

  2. Информация бозори ва уни ривожланишига таъсири.

  3. Информация класификацияси.

Таянч тушинчалар: Информация, сезги органлари, информацияни ыабул ыилиш органлари, хабар, ахборот, тиллар ёзув, ракамлар, белгилар, харфлар, алфавитлар, кодлар.
Информация, информация манбалари, информация турлари, бозор,информация бозори, информация бахоси, оператив информация, тактик информация, стратегик информация, информацион манбалар аъамияти.

Инсон щз сезги органлари орыали атрофда бщлаётган вокея ва ходисалар тщьрисида ахборот (информация) олади. Демак информация бу инсонни сезги органлари орыали уни онгига етиб борувчи сигналдир.


Бунга мисол ыилиб, эшитиш, кщриш ва сезишни олиш мукин.
Информация оыими жамиятни яшашида, ривожланишида мухим аъамиятни касб этади.

Маoлумки одамзод пайдо бщлгандан кейин улар бир- биридан алокади бщлмаган гуруъларга бщлиниб яшаган. Бирламчи холатда уларда тил бщлмаган. Улар гуруъда бир- бирига хабарни (информацияни) имо ишора билан щзатганлар.


Хаётни ривожланиши гуруъларда одамлар щртасида информация оыимини узатиши ортиши, уни яoни узатишни такомиллаштриш заруриятини келтириб чиыарди. Бу эса тилларни келиб чиыишига сабаб бщлди. Гуруълар щртасида алока бщлмаганлиги учун дунёдан турли тиллар келиб чиыди.
Сёкин аста информацияларни узоырок масофага щзгаришсиз узатиш, узоырок мудатга щзгаришсиз саылаш зарурияти езувни келтириб чиыарди. Езув келиб чиыиш даврида баъзи турли тилларда гаплашувчи гуруълар щртасида алока урнатилганлиги сабабли бир неча тил учун ъам бир хил алфавит танланди. Масалан немис, француз, инглиз тиллари лотин алфавитида, баъзи славиян тиллари кирил алфавитида ва хоказо .

Кейинчалик информацияни узоы масофаларга тез узатиш зарурияти радиони, телеграфни,телефонни яратилишига сабаб бщлди.


(Эски телеграф тщьрисида тушунча берилади.)
Щзатилаетган информацияни туларок узатиш ва ыабул ыилиш зарурияти теливиденияни ыилтириб чиыарди.

Хозирга келиб эса ыабул ыилинадиган, узатиладиган , саыланадиган ва ыайта ишланадиган информация оыимини инсон бир щзи щзлаштира олмаганлиги, уни осонлаштириш, эффективлигини ортириш заруриятини усиб бориши хозирги замон компpютерларини янада янги имкониятлари кенглари яратилишига олиб келмокда.


Демак хулоса ыилиб айтиш мумкинки информация оыимини ыабул ыилиш, саылаш, ыайта ишлаш ва узатиш масалаларини ечилишини такомиллашиши жамият ривожланишини янги янги погоналарига кутармоыда.


Информация ъам катталик бщлиб уни улчов бирлиги мавжуд у информацияни, информация оыимини катта кичиглигини бахолаш учун хизмат ыилади.
Информацияни энг кичиы бирлиги байт. Бир байт бу битта хариф, ракам ёки белгини билдиради. Демак “китоб” деб ёзилган информация хажими 5 байтга тенг. Агар информация таркибида бщш жой (пробел) бщлса у ъам бир байт жой эгалайди. Бир байт 8та икыилик ракамида иборат бщлиб, улар ёрдамида ихтиерий хариф, ракамлар белгиланади(кодланади).

Бунда энг катта ракам 11111111,


энг кичиги 00000001 дир

Байт бирлиги фаыат хариф, белги, ракамли информацияларни хажмини улчашда ишлатилмасдан, балки, умуман мавжуд информацияларни хажмини улчаш учун ишлатилади.


Масалан тасвирлар, овозлар, хидлар ва бошыалар.

Информацияларни оыимини бахолаш учун байт бирлиги жуда кичиы, шунинг учун унга каррали Кбайт, Мбайт ва Гбайт бирликлар киритилган.


Информацияларни кодланиши дейилганда жуда кщп холларни тушуниш мумкин. Масалан тиллар ъам информацияни кодланишига мисол бщла олади. Масалан битта информация (хабар) турли тилларда турлича (масалан “give”,”давать”,”бермок” сщзлари бирхил информацияни турли тилларда кодланишидир.) айтилади. Демак у информация турли тилларда турлича кодланган.

Езув ъам информацияни кодланишига мисол бщла олади. (Морзе алифбоси, шрифтлар ва бошыалар тщьрисида гапирилади) Нарсаларни, буюмларни номланиши ъам кодлашдир.


Юыорида кщриб утдики инсон щзини атроф мухитда руй бураетган воыеа ва ходисалар тургисида щз сезги органлари орыали информацияни олиб борлиыни хис ыилади ва унга маoлум таoсир курсатади.
Демак атрофдаги хар бир ходиса, воыеа информация манбаидир. Лекин хозирда информацион манбалар деганда дунёда бщлаётган воыеа ва ходисалар тщьрисида хабар берувчи воситаларни эoтиборга олинди. Уларга мисол ыилиб радио, телвидения, газета, журнал, китоб ва хоказоларни олиш мумкин. Бщларни хар бири турли йуналишдаги информацияларни унумлаштириб узатиши мумкин.

Информация келтирадиган фойдаси ва аъамиятига ыараб турлича бахоланиши мумкин. Айтмоычимизки у ъам ыийматга эга.


Мисол учун техника соъасини олиб ыарайлик: айтайлик битта муамо устида бир неча гуруъ иш олиб бораётган бщлсин, улардан иккинчи гуруъга информацияни билдирмасдан берилиши иккинчи гуруъни ечилаётган масалани хал ыилишда катта фойда келтирилиши мумкин. Бу фойдани таркиби воыия ва материялни ва материални тежаш ва хозирги замон технологиясини орзон щзлаштириш ташкил этади.
Информация ъам щзини бозорига эга. Уни ыиймати ъам талаб ва таклифдан келиб чиыади.
Иытисодий информация бозори хозирги жамиятни ривожланишида мухим аъамиятга эга бщлмоыда. Мисол учун хозирда дунё бозорларида акцияларни олди сотиси ыийматини камайиб, усиши шу акця эгаси тщьрисидаги информацияни олинишига катта боьлиы . Чунки акцияни нархи асоса шу акция эгаси ишлаб чиыариши ыайси томонга кетаётганлигига боьлиы. Буни анализ ыилиниб шу анализни хардорларига етиб келиши акция ыийматига катта таoсир курсатади.
Дунё бозори, давлатларда бщлаётган сиёсий воыеалар, давлатлар щртасидаги сиёсий муносабатлар, давлатни иытисодий танланган йщли, ва ишлаб чиыаришини ыай йщлида кетишга боьлиы. Курсатиб щтилганларни хар бири информация беради. Шу информациялар асосида бозор фаолият курсатади.
Хозирдан дунё бозори тщьрисида яoни бщлаётган олди соттилар хаыида, нархлар тщьрисида информациялар турли воситалар орыали тарыатилади ва ыабул ыилинади. Бу информациялардан фойдаланиш хар бир корхона, давлатни щз стратегиясини белгилашга ёрдам беради.
Бир давлат компанияларни бошыа давлат саноатига умуман ишлаб чиыаришга сармоя киритиши инветиция деб аталади. Бу инветицияни олиб бориш учун ъам жуда катта информацияга таянадии. Биринчи навбатда инветиция ыилинаетган соъани келажаги, ишлаб чиыаладиган товарга талаб, давлатни стабиллиги, конвертация, масаласи ва хоказолар.
Дунё бозорида бирор бир хом-ашёни нархни ушлаб туриш ъам, умумий информация йигиш, анализ ыилиш ва тщьри йщл таллаш билан бошыарилади.

Информациялар (маoлумотлар) хар ыандай корхоналари фаолиятида мухим ролp уйнайди. Бу маoлумотлар маoлум кщринишда коьозларда ёки магнит дискларда кенг фойдаланиши мумкин бщлган формада саыланади ва ыайта ишланади.


Бу маoлумотлардан керакли инфомациялар олинади. Маoлумотларни информацияни хом ошёси сифатида ыаралиши мумкин. Маълумотларни ыайта ишлаши оыибаитида керакли информация олинади.
Корхоналарда мехнат, молиявий ва материаллар оыимини бошыариш учун информация зарур.

Масалан оддий пул маблаьларни бошыариш учун ыуйидаги информациялар керак: ыанча маблаь бор, ыанча ыаерга ишлатилди, маблаь ыаердан келади, ыанча колди.


Материаллар бщйича эса ыанча материал (хом ошё) колди, ыаердан ыанча келади, ыаерга сарфланяпти, буюртма ваыти ва миыдори, уларни олиб келиши масаласи ва хоказолар.
Мехнат ресурсларни бошыариш учун: ходимлар сони, мутахассислиги, ойлик маоши, иш жойи, штати, ходимлар тщьрисида маoлумот ва бошыалар.
Корхонани бошыариш учун зарур бщлган информацияларни шартли равшда уч сатхга бщлинади: 1) оператив информация, 2) тактик информация, 3) стратегия информация.
Оператив информация корхонани ыуйи сатхида бошыариш учун зарур. У кундалик олиб бориладиган бщлимлар щртасидаги алока ва бошыалар.
Тактик информация оператив информацияни умумлаштириш оыибатида олиниб щрта сатхдаги бошликлар учун зарур.
Старатегик информация юыори бошыарувчилар учун оператив ва тактик информацияларни умумлаштириш натижасида олинади.
Информацияни бу бщлиниши фаыат корхоналар учунгина бщлмасдан у умумийликка эгадир.

Масалан бу бщлинишни бир давлат миыёсида ъам кщриш мумкин.


Мисол учун стратегик информацияни олайлик, стратегияни режалаштириш деб тушуниш мумкин.
Давлат бошыарув органлари кундалик оператив ва бошыаришдаги тактик информацияларни тахлил ыилиб щзини ижтимоий, иытисодий сиёсатини белгилайди.
Ишлаб чиыаришни корхоналар, мехнат ва хом ашё ресурсларидан келиб чиыан холда режалаштиради.



Download 497 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling