Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol. Muvofio’lashgan ixtiyoriy diqqat qanday vujudga keladi?


Yodda tuting! Ixtiyoriy va ixtiyorsiz diqqatdan tasho’ari uning yana bir aloxida turini — ixtiyoriydan shnggi diqqatni aloxida khrsatish mumkin. Bu tushuncha psixologiyaga N. F. Dobrinin tomonidan joriy etilgandir.
Agar mao’sadga yhnaltirilgan faoliyatda shaxs uchun diqqatning ixtiyoriy thplanganidagi kabi fao’at faoliyat natijasi emas, balki uning mazmuni va jarayonining o’zi qiziqarli va a’amiyatli bhlsa, bu ixtiyoriydan shnggi diqqat thrisida muloxaza yuritishga asos beradi. Bu xolda faoliyat kishni shu o’adar qiziqtirib yuboradiki, u diqqatni ob’ektga o’aratish uchun sezilarli irodaviy kuch-ayrat sarflamasa ‘am bhlaveradi.


Munozarali savol. Diqqatning fiziologik asosida nima yotadi?


Yodda tuting! Diqqatning fiziologik asoslarini tushunib etishda buyuk rus fiziologlari I. P. Pavlov va A. A. Uxtomskiylarning ilmiy ishlari katta a’amiyatga egadir.
Nerv sistemasining aloxida reaktsiyalari — orientir ref­lekslar haqida I. P. Pavlov «bu nima?» refleksi deb atagan edi.
I. P. Pavlov va A. A. Uxtomskiylarning oyalariga binoan diqqatning xodisalari o’o’zalish va tormozlanish jarayonlarining o’zaro birgalikdagi harakati natijasida muayyan miya tuzilishlarining o’o’zaluvchanligi bilan bog’liqdir.


Munozarali savol. Dominanta printsipi qanday printsip?
Yodda tuting! Diqqatning fiziologik mexanizmlarini tushunib etishda dominanta (nasldan-naslga htuvchi asosiy belgi) printsipi aloxida a’amiyatga egadir. A. A. Uxtomskiyning fikriga khra, miyada ‘amisha o’o’zalishning ustun va xukmronlik qiluvchi markazi mavjud bhladi. Yuksak darajadagi o’o’zalish markazlarida miyaning faoliyati uchun yaratiladigan eng o’ulay shart-sharoitlar, shubxasiz, diqqatning yhnaltirilgan tarzda jamlanganligi xolatida barcha bilish jarayonlarining yuksak samarali bhlishini belgilab beradi.