Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

E’tibor qiling! Nerv sistemasining kuchi qo’zg’alish protsessiga ham, shuningdek, tormozlanish protsessiga ham tegishlidir. Nerv sistemasining kuchi, avvalo, kuchli qo’zg’ovchilarga «bardosh» bera olish qobiliyatida ko’rinadi.
Nerv protsesslari kuchining ahamiyati shundan ravshan ko’rinib turadiki,— deydi I. P. Pavlov,— atrofdagi muhitda odatdan tashqari, favqulodda hodisalar, zo’r kuchga ega bo’lgan qo’zg’ovchilar ma’lum darajada tez-tez voqe bo’lib turadi, shu bilan birga, tabiiy ravishda, ko’pincha, bu qo’zg’ovchilarning ta’sirini boshqalarning talabiga va shuningdek, undan ham qudratli bo’lgan tashqi sharoitning talabiga muvofiq bosmoq, to’xtatib turmoq zaruriyati tug’iladi. Nerv hujayralari esa o’z faoliyatining bunday haddan tashqari zo’riqishiga bardosh berishi kerak»
Nerv sistemasidagi muvozanat, I. P. Pavlov ta’limotiga muvofiq, nerv sistemasining qo’zg’alish va tormozlanish pro-tsesslarining kuch darajasini teng baravar holda tutib tura bilish qobiliyatida ko’rinadi. Qo’zg’alish va tormozlanish baravar darajada kuchli yoki kuchsiz bo’lganda, nerv sistemasida muvozanat bo’ladi. Shu protsesslardan biri kuchliroq yoki kuchsizroq bo’lsa, nerv sistemasida muvozanat bo’lmaydi.
E’tibor qiling! Nerv sistemasining ildamligi (labilligi) miya po’stining biron qismidagi qo’zg’alishning tormozlanishi bilan yoki, aksincha, tormozlanishning qo’zg’alish bilan naqadar engil almashinishidan iborat. Yuqorida ko’rsatilgan belgilariga qarab, nerv sistemasining quyidagi to’rt asosiy tiplarini ajratiladiki, bular, I. P. Pavlov fikricha, Gippokratning to’rtta temperament tipiga to’g’ri keladi:
a) kuchli muvozanatli va epchil tip.
Serharakat tip. Bu tip sangvinik temperament asosini tashkil etadi.
b) kuchli, muvozanatli inert (sustkash) tip.
Og’ir vazmin tip. Flegmatik temperamentning asosini tashkil etadi.
v) kuchli, lekin muvozanatsiz, ya’ni qo’zg’alish tormozlanishdan ustun chiqadigan, qizg’in, jo’shqin tip. Bu—xolerik temperamentning asosini tashkil etadi.
g) kuchsiz tip. Melanxolik temperamentning asosini tashkil etadi.
Shunday qilib, temperament, I. P. Pavlov ta’limotiga muvofiq, yuksak nerv faoliyat tiplarining kishi xulqida namoyon bo’lishidan iboratdir