Щзгармас ток машиналари

3. Параллел қўзьатишли ўзгармас ток двигателининг тезлигини ростлаш

Параллел қўзьатишли двигателнинг тезлигини (15-4) ва (15-5) формулалардан қуйидаги усуллар ёрдамида ростлаш мумкин: 1) хаво бўшлиьидаги магнит оқимини ўзгартириб; 2) якор чўлғамига қўшимча қаршилик улаб ва 3) якор чўлғамидаги кучланишни ўзгартириб.


56-расм. Параллел қўзьатишли двигателни магнит окимини хар хил қийматларга мос келувчи механик ва тезлик тавсифлари


Ўзгармас ток двигателининг тезлигини магнит оқимини ўзгартириб ростлаш учун қўзьатиш чўлғамига уланган r_қ реостатни қаршилиги ўзгартирилади (56-расм). Бизга маoлумки, ўзгармас ток машиналарининг магнит занжиридаги магнит оқимни номинал кийматидан ортиши машинанинг энергетик кўр-саткичларига салбий таoсир кўрсатади, шунинг учун тез-ликни ростлаш учун магнит оқимни фақат камайтириш мумкин.
Параллел қўзьатишли ўзгармас ток двигателларининг магнит оқимини ўзгартириб, чизилган тезлик ва механик характеристикаларини энг пастдагиси номинал магнит оқимига тўьри келади.
Юқоридаги (15-4) ва (15-5) ифодалардан ва 56-расмдан кўриниб турибдики, магнит оқимни камайтириш тезликнинг номинал қийматларидан юқори томонга ростлаш имконини беради.
Двигателнинг қарор топган режимидаги тезлигини механик характеристикаларнинг (56-расм) чизиқларини ишчи машинанинг М_ст=f(n) характеристикаси (пунктир чизиқ) билан кесишган нуқтаси ёрдамида аниқланади. Двигателнинг салт ишлаш нуқталари ордината ўқидан ўнг томонда ётади (пунктир чизиқ). Тезликни ортиши хисобига двигателдаги механик исрофлар ортади, шунинг учун М_о ва I_ао лар хам ортади ва n = f(M_о) характеристикаси (пунктир чизиқ) ўнг томонга кўпроқ эгилади.
Агар двигателнинг якорини тезлиги ташқи момент ёрдамида катталаштирилса якор токи I_а ва момент М (15-5) ва (15-6) тенгликларга асосан камаяди. Якор токи I_а=0 ва момент М=0 бўлганда двигателдаги қувватнинг механик ва магнит исрофлари ташқи момент хисобига қопланади. Якорнинг тезлиги яна кўпайтирилганда якор токи I_а ва момент М ўз ишораларни ўзгартиради ва двигател генератор режимида ишлайди (56-расмдаги характеристикаларнинг ордината ўқидан чап томонлари).