-ser: sersuv, sersut, sergap, sersavlat, sertokcha, serharakat,
ba-: basavlat,
-dor: bo‘ydor, rangdor, go‘shtdor, shirador, nomdor, unumdor
-siz:do‘stsiz, mevasiz, tartibsiz,
-chan: talabchan,
no-: noaniq,
be-: bebaxt, beg‘ubor, bexatar
-ma: yasama,
-(v)iy: mafkuraviy, hajviy, ilmiy, devoriy, insoniy, turkiy, forsiy, qadimiy;
-q: sovuq, iliq, yumaloq, dumaloq, quruq, chaqnoq, yumshoq
-gi (-ki, -qi): sayroqi, dastlabki, kechki, kuzgi, tashqi, ichki, har kungi, oqshomgi, qishki, qadimgi;
-gich (-kich, -qich, -g‘ich): yulg‘ich
-iq: tiniq, ochiq;
-vor: ulug‘vor,
-imli: yoqimli,
-kash: mehnatkash, zahmatkash, dilkash;
-qin: jo‘shqin,
-in: yashirin,erkin, to‘lin
-kor: gunohkor o‘ymakor;
-go‘y: rostgo‘y;
-chan: o‘ychan;
-simon: odamsimon,
-mand: davlatmand, kasalmand;
-arli: yetarli, qoniqarli;
-dek/-day: shishadek, ipakday.
ESDA TUTING. -li, -dor, ba-, ser-, -mand qo‘shimchalari asosda ifodalangan belgiga egalikni bildiradi. M-n: mevali – mevasi bor, mevaga ega. Bu qo‘shimchalar (-mand qo‘shimchasidan tashqari) asosda ifodalangan belgiga ega emaslikni bildiruvchi no-, -siz, be- (m-n: mevasiz – mevasi yo‘q) qo‘shimchalari bilan zid ma’nolidir.
-gi (-ki, -qi) qo‘shimchasi payt va o‘rin bildiruvchi otlarga qo‘shilib, payt va o‘ringa xos belgini, -simon qo‘shimchasi o‘xshashlik belgisini, -(v)iy qo‘shimchasi xoslik belgisini bildiruvchi sifatlar yasaydi.
M-n: kuz+gi, oqshom+gi, tong+ gi, ich+ki;
Tuxum+simon, maymun+simon, shar+simon;
Devor+iy, mantiq+iy, fors+iy.
Sifatlar tuzilishiga ko‘ra sodda, qo‘shma, juft va takroriy bo‘ladi. Bir asosdan iborat bo‘lgan sifatlar sodda sifatlar sanaladi: benuqson, dono, bilimli, topqir, zukko.
Ikki va undan ortiq asosdan tarkib topgan sifatlar qo‘shma sifatlar hisoblanadi. Qo‘shma sifatlar, asosan, qo‘shib yoziladi.
M-n: tinchliksevar, ochko‘z, kulrang, mehmondo‘st, devqomat, sheryurak, jigarrang, umumbashariy, hayotbaxsh, xushbo‘y, xushsurat, xushqad, erksevar, shirinso‘z, ichakuzdi, osmono‘par, oqko‘ngil, balandparvoz, toshbag‘ir, ishyoqmas, sofdil, jonkuyar, kaltafahm, shirinsuxan.
Do'stlaringiz bilan baham: |