Sifat otga bog‘lanib, uning belgisini bildiradigan va «qanday?», «qanaqa?» so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘zlarga sifat deyiladi. Sifatlar narsa-buyumning begisini bildiradi, belgi deganda, rang-tus, maza-ta’m, shakl-hajm
SIFAT
Otga bog‘lanib, uning belgisini bildiradigan va «qanday?», «qanaqa?» so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘zlarga sifat deyiladi.
Sifatlar narsa-buyumning begisini bildiradi, belgi deganda, rang-tus, maza-ta’m, shakl-hajm, xil-xususiyat kabilar tushuniladi.
Sifat gapda aniqlovchi, hol yoki kesim bo‘lib keladi. Sifat gapda otga bog‘lansa aniqlovchi, fe’lga bog‘lansa, hol, gapning oxirida kelsa, kesim vazifasini bajaradi. M-n: Aniqlovchi: Uchqur otim bor (qanday ot? –uchqur);
Hol: Men yaxshi o‘qiyman (qanday o‘qiyman? – yaxshi);
Kesim: Ummon bepoyondir. (Ummon qanday? –bepoyon).
Sifatlar tarkibiga ko‘ra tub va yasama sifatlarga bo‘linadi. Tarkibida so‘z yasovchi
qo‘shimchalar bo‘lmagan sifatlar tub sifatlar, masalan, baland, pakana, keng, puchuq, kalta, so‘lim kabi, asos va so‘z yasovchi qismdan iborat bo‘lgan sifatlar yasama sifatlar hisoblanadi. M-n: chiroyli, devoriy, kuzgi, qiziq, sergap, tiniq.
Yasama sifatlar asosga qo‘shimchalar qo‘shish yoki so‘z qo‘shish yo‘li bilan hosil qilinadi.
M-n: shirali, mazmundor, serunum, ko‘ylakbop, sersavlat, o‘ymakor, tabaqali, kasalmand, sezgir, qadimiy kabi sifatlar asosga qo‘shimcha qo‘shish orqali yasalgan sodda yasama sifatlar.
Kamquvvat, xushfe’l, kamhosil, yebto‘ymas, ishyoqmas, erksevar, ochko‘z kabi ikki asosning qo‘shilishidan hosil bo‘lgan qo‘shma sifatlar ham yasama sifat hisoblanadi.
-li, ser-, -dor, -siz, no-, -chan, -ma, -iy(-viy) kabi qo‘shimchalar sifat yasovchi qo‘shimchalar hisoblanadi.
-li: shirali, mevali, jozibali, ilmli, ma’rifatli, ongli, foydali, vassali, mashaqqatli, bolali, xosiyatli,
Do'stlaringiz bilan baham: |