Silikat (keramik, qoplama)

XOM ASHYO TURLARI VA MAVJUD ZAHIRALAR
Plitalar mustahkamlangan matritsalarda kvarts qumi (40-50 foiz), kuydirilmagan oxak (40-50 foiz), kremnezyom, magniy oksid, natriy, alyuminiy va boshqa tabiiy komponentlarni qoliplash orqali tayyorlanadi. Kvarts - (nem. Quarz) -silikatlar sinfiga mansub eng koʼp tarqalgan jins hosil qiluvchi mineral. Kimyoviy formulasi SiO₂. Kvartsning kristalli 2 ta modifikatsiyasi maʼlum: geksagonalʼ kvarts, trigonalʼ kvarts.
Kvartsning kristallari, donalari, agregatlarining rangi har xil:
shaffof -togʼ billuri,
binafsha -ametist (safsar),
kulrang -rauxtopaz,
qora -morion,
tillarang -tsitrin va boshqalar.
Rangining xar xil boʼlishi strukturaviy defektiga bogʼliq. Murakkab ranglilari ham uchraydi, ularga boshqa minerallarning mayda zarra lari qoʼshilgan boʼladi. Kvartsning yashirin kristall xillari agat va xaltsedon nihoyatda ingichka tolasimon tuzilmalardan iborat. Ulʼtrabinafsha va qisman infraqizil nurlarnioʼtkazadi. Sunʼiy kvartsni SiO₂ ning suvli eritmasidan yuqori bosim va temperaturada olinadi.
Kvarts turli togʼ jinslarining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Zichligi 2,65 g/sm³. Erish temperaturasi 1710°C, soviganda kvarts oynasi deb ataluvchi jismga aylanadi. Monokristallari kam uchraydi va juda yuqori baholanadi. Kvarts oʼrta osiyo (Pomirda), Rossiya Federatsiyasida (Uralda), Ukra-ina (Volinda), Braziliya va Madagaskarda uchraydi. Kvarts qumi va uning metamorflashgan turlari -kvartsitlar keramika va shisha sanoatida, monokristallari (pʼezokvarts) optika va radiotexnikada, shaffof va chiroyli ranglilari yarim qimmatbaho tosh sifatida zargarlikda ishlatiladi.
Kalʼtsiy oksid - СaO -soʼndirilmagan ohak, СaO -kalʼtsiyning kislorodli birikmasi. Rangsiz kristall modda. Suyuqlanish temperatu-rasi 2627°C, qaynash temperaturasi 2850°C; zichligi 3,37 g/sm³. Suv bilan nixoyatda shiddatli reaktsiyaga kirishib, soʼndirilgan ohak (CaON)₂ hosil qiladi. Reaktsiya natijasida koʼp miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Kalʼtsiy karbonatni 900—1000°C temperaturada kuydirib, oʼta sof holdagi kalʼtsiy esa yuqori tempera-turada (CaNO₃)₂ ni parchalash yoʼli bilan olinadi. Bogʼlovchi materiallar (tcement, gips, alebastr), xlorli oxak, soda, (CaON)₂, CaC₂ va kalʼtsiyning boshqa birikmalarini olishda, metallurgiyada flyus, organik sintezda katalizator sifatida qoʼllaniladi.
Kremnezem -kristalli va amorf kremnezyom, yaʼni qumtuproq (opal, xaltsedon yoki lari qoʼshilgan boʼladi. Kvartsning yashirin kristall xillari agat va xaltsedon nihoyatda ingichka tolasimon tuzilmalardan iborat. Ulʼtrabinafsha va qisman infraqizil nurlarni oʼtkazadi. Sunʼiy kvartsni SiO₂ ning suvli eritmasidan yuqori bosim va temperaturada olinadi.
Kvarts turli togʼ jinslarining asosiy tarkibiy qismi hisoblanadi. Zichligi 2,65g/sm³. Erish temperaturasi 1710°C, soviganda kvarts oynasi deb ataluvchi jismga aylanadi. Monokristallari kam uchraydi va juda yuqori baholanadi. Kvarts oʼrta osiyo (Pomirda), Rossiya Federatsiyasida (Uralda), Ukra-ina (Volinda), Braziliya va Madagaskarda uchraydi.
Kvarts qumi va uning metamorflashgan turlari - kvartsitlar keramika va shisha sanoatida, monokristallari (pezokvarts) optika va radiotexnikada, shaffof va chiroyli ranglilari yarim qimmatbaho tosh sifatida zargarlikda ishlatiladi.
Kaltsiy oksid - CaO -soʼndirilmagan ohak, CaO -kaltsiyning kislorodli birikmasi. Rangsiz kristall modda. Suyuqlanish temperaturasi 2627°C, qaynash temperaturasi 2850°C; zichligi 3,37 g/sm³. Suv bilan nixoyatda shiddatli reaktsiyaga kirishib, soʼndirilgan ohak (СaON)₂ hosil qiladi. Reaktsiya natijasida koʼp miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Kalʼtsiy karbonat-ni 900—1000°C temperaturada kuydirib, oʼta sof holdagi kalʼtsiy esa yuqori temperaturada (CaNO₃)₂ni parchalash yoʼli bilan olinadi. Bogʼlovchi materiallar (tcement, gips, alebastr), xlorli oxak, soda, (CaON)₂, CaC₂va kalʼtsiyning boshqa birikmalarini olishda, metallurgiyada flyus, organik sintezda katalizator sifatida qoʼllaniladi.
Kremnezem - kristalli va amorf kremnezyom, yaʼni qumtuproq (opal, xaltsedon yoki kvarts) dan tashqil topgan mineral tuzilma. Kremnezema yer poʼstida konkretsiya, gʼurra, linza va qatlam koʼrinishida keng tarqalgan, koʼpincha, ohaktoshlar va boʼr yotqiziqlari orasida muvofiq holda yotadi. Kimyoviy tarkibida SiO₂ koʼproq.
Qattiqligi mineralogik shkala boʼyicha 7. Rangi sariq, qoʼngʼir yoki qora. Сhoʼkindilarning diagenezi, togʼ jinslari katagenezi va nurash natijasida hosil boʼladi. Sinishi chigʼanoqsimon. Singanda chekkasi oʼtkir qirra hosil qilganligi uchun juda qadimdan temir davrigacha odam-lar tomonidan tosh qurollar yasashda ishlatilgan. Fayans, emalʼ, glazurʼ va bir qator qurilish materiallari tayyorlashda foydalaniladi.