Sirtqi bo’lim Yer kadastri va yerdan foydalanish fakulteti

2. Sun’iy unumdorlik - inson mehnati va fan-texnika yutuqlarini 
muntazam va sifatli ravishda amalga oshirish natijasida shakllanadi. 
Sun’iy unumdorlikka ega boigan tuproqlarda maium darajada tabiiy 
unumdorlik ham mavjud boiadi. 
3. Potensial yoki yashirin unumdorlik - tabiiy tuproq hosil boiish 
jarayonlari natijasida paydo boigan xossalar va insonlar faoliyati 
ta’sirida o‘rganilgan tuproq xususiyatlari bilan belgilanadigan barcha 
unumdorliklar yigindisidir va tuproqning meliorativ holati 
yaxshilangandan 
so4ng shakllanadi. Sho‘rlangan, botqoqlangan yoki butazor, 
tosh bosgan yerlarda meliorativ tadbirlami (sho‘r yuvish, quritish, 
butalami 
yo‘qotish, toshlarni yigib tashlash) amalga oshirgandan so‘ng 
biron bir madaniy ekin ekish uchun sharoit yaratiladi. 
4. Effektiv yoki samarali unumdorlik - muayyan iqlim va 
texnik-iqtisodiy (agrotexnologik) sharoitda ekinlardan yuqori hosil 
olish uchun tuproq potensial unumdorligining foydalaniladigan qismi 
hisoblanadi. Hozirgi yaqtda bu unumdorlik ekinlardan olinadigan 
hosil 
miqdori bilan ifodalanadi. 
5.Nisbiy unumdorlik - muayyan guruhyoki turdagi o‘simliklarning 
tuproq unumdorligiga nisbatan boigan talabi bilan belgilanadi. Bir 
turdagi o‘ simliklar uchun unumdor hisoblangan tuproq, boshqa 
turdagi 
o‘simlik uchun yaroqsiz boiishi mumkin. 

---

6. Iqtisodiy unumdorlik - tuproqning potensial unumdorligi va 
yer uchastkaiarining iqtisodiy xarakteristikasiga ko‘ra tuproqlarni 
iqtisodiy jihatdan baholashdir. 
24 
Tuproq unumdorligini doim yaxshi va yuqori holatda saqlab - 
turish maqsadida, insonlar tomonidan tuproq tabiiy xossalarining 
о' zgartirish jarayonlariga tuproqni madaniylasbtirish deyiladi. 
Tuproqlarni madaniylashtirishga qaratilgan kompleks tadbirlar 
tizimi, ekinlardan barqaror va muttasil yuqori hosil olishni 
ta’minlovchi tuproq xossalarini yaxshtlash imkonini beradi. 
Tuproqlarni 
madaniylashtirishning biologik, kimyoviy va fizikaviy 
usullaridan foydalaniladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Muloqot savollari: 
1. Tuproqning organik qismi nimalar hisobiga shakllanadi? 
2. Tuproqning organik qismi qanday birikmalardan iborat? 
3. Tuproq unumdoriigi deganda nima tushuniladi? 
4. Tuproqda samarador unumdorlik qanday shakllanadi? 
5. Tuproq unumdorligining ahamiyatini izohlang.