Sitologiya va
§. O‘simliklar va hayvonlar seleksiyasi
Download 4.9 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf biologiya darslik kitob
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tanlash va duragaylash
|
65 §. O‘simliklar va hayvonlar seleksiyasi
Seleksiyaning asosiy vazifasi – odamlarning oziq-ovqat, este- tik va texnik talablarini to‘liq qondiruvchi yuqori mahsuldor hay von zotlari, o‘simlik navlari va mikroorganizmlar shtammlari ni yara- tishdan iboratdir. Zot yoki nav (toza liniya) deb, odam tomonidan sun’iy ravishda yaratilgan organizmlar populyatsiyasiga aytiladi. Bular barqaror va qimmatli biologik hamda xo‘jalik xossalariga ega bo‘lib, bu xossalar nasldan-naslga o‘tadi. har bir zot va nav o‘ziga hos xususiyatga, ya’ni reaksiya normasiga ega. Masalan, tovuqlarning oq lekgorn zoti ko‘p tuxum beradi. Yashash sharoit- lari va ozuqa bilan ta’minlanishi yaxshilansa, tuxum berishi ortadi ammo uning massasi amalda oshmaydi. Fenotip (shu jumladan, mahsuldorlik ham) ma’lum sharoitlarda namoyon bo‘ladi, shu sa- babli iqlim sharoitlari agrotexnik usullari va boshqarish har xil bo‘lgan hududlar uchun moslashgan zot yoki nav yaratilishi zarur. Tanlash va duragaylash seleksiyaning asosiy usullaridir. 12. Biologiya, 9- sinf. http:eduportal.uz 178 SelekSiya aSoSlaRi VII Bo‘LIM Tanlashning ikkita shakli: yalpi va individual tanlash bor. o‘simlik- shunoslikda chetdan changlanuvchi o‘simliklarga nisbatan ko‘pin- cha yalpi tanlash usuli qo‘llaniladi. Bunday tanlashda ekinzordan faqat kerakli sifatga ega bo‘lgan o‘simliklar guruhi ajratib olina- di. kelgusi yili bu o‘simliklardan olingan urug‘lar ekilib, o‘simliklar orasidan ham ma’lum belgiga ega bo‘lganlarini tanlab olish tak- rorlanadi. Bu usulda olingan nav genetik nuqtayi nazardan bir xil bo‘lmaydi va shuning uchun tanlashni vaqti-vaqti bilan qaytarib tu- rish kerak. Individual, ya’ni yakka tanlashda ekinzordan qimmatli belgi- ga ega ayrim o‘simliklar tanlanadi va ulardan yangi avlod olinadi. Yakka tanlash orqali toza liniyalarni genetik jihatdan bir xil orga- nizmlar guruhi olinadi. Tanlash yo‘li bilan madaniy o‘simliklarning juda qimmatli navlarini yaratishga muvaffaq bo‘lingan (61- rasm). hozirgi vaqtda o‘simliklarning yangi navlarini yaratish hamda o‘zgaruvchanlik doirasini oshirishda quyidagi usullar qo‘llaniladi: duragaylash, sun’iy mutagenez, eksperimental poliploidiya va ge- netik injeneriya. Download 4.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|