Sjif 2022: 947 Advanced Sciences Index Factor asi factor = 7

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 10 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
517 
w
www.oriens.uz
October
2022
 
Улар томонидан олиб борилган тадқиқотлар асосида ишчи органларнинг 
турли конструкциялари яратилган ва мавжудлари такомиллаштирилган, 
натижада тез ейиладиган ишчи органларнинг ишга яроқлилиги ва 
умрбоқийлиги сезиларли даржада ортган. Аммо ушбу тадқиқотларнинг кўплари 
Марказий Осиёнинг суғориладиган ерлари учун мўлжалланмаган ёки 
конструкцияларнинг мақбул параметрларини асослаш билан чекланилган. 
Бугунги кунда Республикамизда қишлоқ хўжалик машиналарини ишлаб 
чиқарадиган корхоналар илмий асосланмаган материал ва конструкцияга
эга бўлган ишчи органлар ишлаб чиқараётганилиги ушбу муаммони янада 
мураккаблаштирмоқда [2-3]. Шунинг учун эксплуатация шароитини
ҳисобга олган ҳолда ишчи органларнинг хизмат муддатини ортишини 
таъминлайдиган энг мақбул параметрлари ва материалларини асослашга,
тупроқни кесадиган тиғига термик ишлов беришга ва ейилишга 
чидамлилигини оширишга етарли эътибор берилмаяпти. Буларнинг
натижасида ишчи органларнинг 61 фоизи ейилиш, 16 фоизи чарчаш, 12,5 
фоизи эскириш, 10,5 фоизи ортиқча юкланиш таъсирида синиш сабабли ишдан 
чиқмоқда. Бу, масалан, Республикамизда йил давомида шудгорланадиган ва
экишга тайёрланадиган 3 миллион гектардан ортиқ майдонни ва унда
қўлланиладиган фреза иш органининг ресурси пастлигини [3] ва массаси бир 
неча килограмм келишини ҳисобга олсак йилига 250000 донадан ортиқ лемех,
масса ҳисобида 1000 тоннадан ортиқ металл прокати (10 миллиард сўмдан
ортиқ) сарфланади. Шу ерда маълумот учун Россияда ишлаб чиқариладиган
лемехларнинг йиллик ҳажми 25 миллион донани ташкил этишини ва унга
120 минг тоннадан ортиқ металл прокати сарфланишини мисол келтириш 
мумкин [4-8]. Худди шундай жараён фрезалар иш органи билан ҳам юзага
келади. Шунинг учун плугларнинг лемехлари ва фреза иш органи –
қишлоқ хўжалик машиналарининг кўплаб ишлаб чиқариладиган ва энг кўп
ишлатиладиган ишчи органларидан ҳисобланади. Тупроққа экиладиган 
экинларнинг эркин ўсишини таъминлашга қулай шароит яратиб бериш учун 
унга шудгорлаш, юза ва чуқур юмшатиш, культивациялаш, бороналаш,
молалаш каби механик ишлов берилади. Тупроққа ишлов берадиган
машиналарнинг ишчи органлари абразив муҳитда ишлайди ва натижада 
уларнинг шакли ва ўлчамлари тез ўзгариб боради. Ўтган асрнинг 90-
йилларида тупроқни фаол иш оранли машиналар ишлаб чиқилиб ҳозирги 
кунда қишлоқ хўжалик маҳсулотларни етиштиришда самарали қўлланилиб
келинмоқда. Шу билан бирга ҳосил йиғиш машиналарининг массаси

---