«социология» фанидан маърузалар матни

Маданият (culture) —жамиятучунхосбўлганқадриятлар, меъёр­ларвамоддийишлабчиқаришмаҳсулотлари. "Маданият" тушунчаси "жамият" тушунчасикабисоциологиявабошкаижтимоийфанларда (айниқса, антропологияда) фавқулоддакенгқўлланилади. Маданиятодамларнингҳарқандайижтимоийбирикмаларигахосбўлганэнгхарактерлихусусиятлариданбири.
Мафкура (magis) —ҳукмронгурухдарнингманфаатлариниифодакилишвақўллаб-кувватлашучунхизматкиладиганумумийғояваэътиқодлар. Мафкураларгурухдарорасидааниқкўзгаташланадигантенгсизликмавжудбўлганбарчажамиятлардабўлади. "Мафкура" ту­шунчаси "ҳокимият" тушунчасибиланузвийбоғлиқ, чункимафкуравийтизимларҳокимиятдаражасидагитафовутларгақонунийликбахшэтишучунхизматэтади.
Меъёрлар (norms) —муайянижтимоийбирликдоирасидақабулқилинганхулқ-атворқоидалари. Меъёрлар хулқ-атворнинг муайян типини тавсия килади ёки ман этади. Барча ижтимоий гурухдар норасмий қўлламаслиқцан то жисмоний жазо ва ўлимгача булган турли санкциялар ёрдамида мустаҳкамланиб туриладиган ўз меъёрларига эта бўладилар.
Меҳнат тақсимоти (divisionoflabour) —ишлабчиқариштизиминиихтисослашганвазифаларвакасбларгатақсимлашбўлиб, уумумиктисодийўзаробоғлиқликкаолибкелади. Барча жамиятларда ҳеч бўлмаса меҳнат тақсимотининг рудиментар шакллари кузатилади, айниқса, эркаклар ва аёллар томонидан анъанавий бажариладиган вази­фалар кўзга ташланади. Саноатлашув даврида меҳнат тақсимоти аввалгига қараганда анча мураккаблашади. Ҳозирги дунёда меҳнат тақсимоти интернационал хусусиятга эта.
Миллийдавлат (nation-state) —давлатнингҳозиргижамиятдагиалохидатипибўлиб, ундаҳукуматаҳолисиўзиниягонахалқнингтаркибийкисмисифатидасезадиганфуқароларданиборатбўлганму­айянхудуддаҳокимиятгаэгаликкилади. Миллий давлатлар дастлаб Европада пайдо бўлди, ҳозирги кунда улар ҳамма жойда мавжуд.
Мулоқот (communication) —бириндивидёкигуруҳцанбошқаиндивидёкигурухларгаахборбтузатиш. Мулоқотижтимоийўзаротаъсирнингбарчатурлариучунзарурийасосхисобланади. "Юзма-юз" ўзаротаъсиржараёнидамулоқоттил, танаҳаракатлари, имо-ишораёрдамидаамалгаоширилади, шунингасосидаодамларгапираётганнарсаёкибажараётганҳаракатларбошқалартомонидантушунилади. Ёзувнингривожланиши, кейинчалик, оммавиймулоқотнингэлек­тронвоситалари, жумладан, телевидение, радио, компьютертармоқларипайдобўлишибиланмулоқотмуайяндаражадабевоситаижти­моийўзаротаъсирхусусиятларинийўқотди.