Социологиялық ой-пикиpдиң таpийхый pауажлаhыў басқышлаpы

Социологиянын рауажланыуындагы хэзирги баскыш(70-90 жыллар)

XX эсирдин 70-90 жыллары социологиянын рауажланыуындагы жана дэуир болып табылады. Усы дэуирдин озгешелигин толык тусиниу ушын бул дэуирдеги социологиянын рауажланыуын социологиянын тарийхый рауажланыуы менен байланыстырып карау керек. Бул дэуирдин озгешеликлерине, бириншиден, социология илиминин предметин тусиниу, оны еледе аныгырак етип катан турде кэлиплестириу мэселеси киреди.
Екиншиден, социологиядагы макросоциологиялык хэм микросоциологиялыкты, теориялык хэм тэбирийбеликтин арасындагы байланыслар характерин аныклаудын дауам етиуи киреди.
Ушиншиден, бул дэуирдеги социологиянын рауажланыу озгешелигине социологиянын жана теориялык жагдайы киреди.
Социологиядагы 70-90-жыллардагы рауажланыу озгешеликлеринин бириншисине келетугын болсак, онда бул дэуирде социологиянын аныкламасы копшилик жагдайда оны ҒминезликҒ тусиниу менен байланыслы. Сонын менен бирге кейинги жыллары жудэ белгили авторлар Н. Смелсер, Э. Гидденс социологиялык бир тутас жэмийет онын социаллык дузилиси хэм системалары хаккында илим сыпатында кен турде тусиниуге талпыныулары менен характерленеди. Бул мэнисте шет ел социологиясындагы кандайда бир дэрежедеги социологиялык дихотоми- яны айтып отиу керек, ягный социологиянын макро хэм микро социологиялык дэрежеде болиниуин айтыу керек. Бул озинин мэниси бойынша социологиянын еки предметлик областын корсетиуди анлатады хэм сонын менен бирге социологиялык изертлеудин инструмент хэм куралларын хэр кыйлы методларын колланыу мумкиншиликлерин анлатады. Дыккатка ылайык бир нэрсе бул коплеген сабаклык хэм окыу куралларында пикирлер тийкарынан макросоциологиялык позицияларынан берилип сонын тийкарында жэмийет, онын дузилиси хэм институтлар, ондагы минез улгилери хаккында билим бериуди максет етип койды. Снын менен бирге социологиянын предмети микросоциологиялык тусиндириу дэрежесинде эмелге асырылады, себеби оларда адамлар арасындагы оз-ара хэрекетлер, олардын минезлик мотивлери, минез актлери хаккында пикир жургизиледи. Бул улыума хэзирги социологиядагы ме- тодологиялык карама карсылыклардан болып табылады.
Хэзирги дэуирде белгили социологлардын бири, Кембридж уни- верситетинин профессоры, социологиядагы коплеген ири мийнетлердин авторы Энтони Гидденс (1938-жылы тууылган) социологияны барлык социаллык процесс хэм кубылысларды изертлеуши илим сыпатында алып карап, социологияда макро хэм микросоциологияны болип корсетеди. Онын пикири бойынша микросоциология Ғжузбе-жузҒ оз-ара хэрекет жагдайындагы кунделикли минезди изертлейди, макросоциология болса фирма, сиясий система хэм экономикалык тэрепине кусаган кен турдеги социаллык системаларды анализлейди. Сонын менен бирге макросоциология индустриялизмнин рауажланыуы кусаган узык дауам еткен озгерис процессин анализлеуди анлатады.
Э. Гидденс пикиpинше басында шынында да усы анализлеудин еки дэрежеси бир биринен болектей болып туйиледи. Бирак бундай болеклениу жок дейди ол. Олар арасындагы байланысты Э. Гидденс кунделикли турмыстын институционаллык сферасын социаллык кенислик сыпатында колланыу аркалы дэлиллемекши болады. Онын пикири бойынша адамлардын кунделикли оз-ара тиккелей тэсир жасасыуы автоном дэрежеде оз-озинен емес, ал кандайда бир социаллык институтлар, структуралар хэм системалар рамкасында болады. Элбетте бундай катнас тек улыума теориялык дэрежеде дурыс болады. Ен баслысы - ол калай реаль социологиялык анализде коринеди. Э. Гидденсте методологиялык жэрияланыу хэм анализлеудин конкрет усылы байланыспаган, макросоциологиялык дэреже микросоциологиялыктан устемлик етеди. Энтони Гидденстин сабаклыгында бул нэрсе коринеди хэм сонын менен бирге кандайда бир проблеманы анализлеуде конкрет социологиялык изертлеудин маглуматлары копшилик уакытта есапка алынбайды. Конкрет изертлеулерде жыйналган тэжирийбелик маглуматларга суйенбей группа аралык катнасларды хэм группадагы кунделикли минезди изертлеу хаккында гэп болыуы мумкинбе. Сонын ушында социологияда макро хэм микро социология арасындагы узинди бар болып кана коймай сонын менен бирге конкрет материал менен теориялык изертлеу арасында да узинди бар. Сонын менен бирге теориялык социологияда да коплеген жаналыклар пайда болды. Солай етип социологияда онын рауажланыуынын карамакарсылык характерин корсететугын еки тенденциянын бар екенин айтыуымыз керек. Бир жагынан социологиянын анык коринетугын коп багдарларга болиниушилик аркалы коринетугын теориялык коп пикирлиликтин кушейиуин баклауга болады. Екинши жагынан усы болиниуди жок етиуге хэм бир ямаса бир неше улыума макулланган характердеги теориялык багдарды дузиуге талпыныуды баклауга болады.
Бугинги куни социологиядагы теориялык пикирдин ишинде уш тийкаргы багдарды корсетиуге болады. Бул багдарлар социологиядагы классиклердин пикирлерин дауам еттириушилек сыпатында алып карасак болады.
- неопозитивизм (тийкарын салыушылар О. Конт хэм Э. Дюркгейм)
-тусинилетугын социология (понимающая социология) тийкарын салыушы М. Вебер

• 
  неомарксизм (тийкарын салыушы К. Маркс хэм онын XX эсирдеги тэрепдарлары) . Биракта бул багдар экономикалык детерминизм кусаган Маркстын режесинен шыгыуы менен характерленеди.