Soliq qonunchiligini buzganlik uchun yuridik javobgarlik tushunchasi va turlari

javobgarlikka tortishni istisno qiladigan holatlar deb e’tirof etiladi:

• 
  soliqqa oid huquqbuzarliklar huquqbuzarlik sodir etish vaqtida
  o'n olti yoshga to'lmagan jismoniy shaxs tomonidan sodir etilganda;
  
• 
  soliq majburiyatlari bo'yicha da’vo muddatlari tugaganda.
  

Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni yengillashtiruvchi
holatlar Soliq kodeksining 111-moddasida ifodalangan bo'lib, .ulaiga
quyidagilar e’tirof etiladi: huquqbuzarlikni og'ir shaxsiy yoki oilaviy sharoitlar kechishi oqibatida sodir etish; huquqbuzarlikni tahdid yoki
inajburlash ta’sirida yoxud moddiy, xizmat yoki boshqa jihatdan
qaramlik sababli sodir etish, shuningdek sud tomonidan javobgarlikni
ycngillashtiruvchi deb topilishi mumkin bo'lgan boshqa holatlar bo'lishi
mumkin.

3. 
   Soliq qonunchiligini buzganlik uchun moliyaviy, ma’muriy hamda jinoiy javobgarlik
   

Moliyaviy javobgarlik. Mamlakatimiz qonunchiligida «moliyaviy
jazo (sanksiya)» atamasi qo'llanilib kelinadi. Aytish joizki, O'zbekiston
Respublikasida amalda bo'lgan bir qator normativ-huquqiy hujjatlarda
ishlatilib kelinayotgan «iqtisodiy sanksiya», «moliyaviy jarima» yoki
«moliyaviy jazo» atamalarini bir xil nom bilan, ya’ni «moliyaviy
sanksiya» deb nomlash lozim. Moliyaviy sanksiya deganda, mulkiy va
nomulkiy ta’sir etish xususiyatiga ega bo'lgan, soliq hamda boshqa
qonun hujjatlarida belgilangan qoidalami buzganlik uchun tadbirkorlik
subyektlariga nisbatan qo'llaniladigan davlatning majburlov chorasi
tushuniladi.
Moliyaviy sanksiya deganda, moliyaviy javobgarlik chorasi va
doirasini o'z ichiga olgan, moliyaviy munosabatlami tartibga soluvchi
va moliyaviy huquqbuzarliklar sodir etilgan taqdirda vakolatli organ
(sud) tomonidan qo'llaniladigan, huquqbuzarga nisbatan mulkiy va
nomulkiy ta’sir etish xususiyatiga ega bo'lgan moliyaviy javobgarlik
normasining majburiy tuzilmaviy elementi tushuniladi.
Moliyaviy javobgarlik davlat majburlovining alohida chorasi bo'lib,
soliq munosabatlarini, budjetni shakllantirish va ijro etish bo'yicha
yuzaga keladigan munosabatlami, bank, valuta munosabatlarini tartibga
solish va nazorat qilish jarayonida qo'llaniladigan yuridik javobgarlikning
bir turidir.
Moliyaviy sanksiyalaming maqsadi moliyaviy tizimga zararlarni
bartaraf etish, ijtimoiy adolatni tiklash, moliyaviy huquqbuzarliklarni takror sodir etilishini ogohlantirishdan iborat. Moliyaviy sanksiyalar
soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlik chorasi bo'lib, pul undirish
(jarimalar va penya) tarzida qo'llaniladi.
Soliq to'lovchi jismoniy shaxslarga nisbatan moliyaviy sanksiyalar
faqat sud tartibida qo'llaniladi. Soliqlar, boshqa majburiy to'lovlar va
penya materiallar sudga berilgan kundan e’tiboran o'ttiz kun ichida
ixtiyoriy ravishda to'langan taqdirda tadbirkorlik subyekti — soliq
to'lovchi o'ziga nisbatan soliqlar va boshqa majburiy to'lovlarni
to'lamaganligi uchun jarimalar qo'llanilishidan ozod qilinadi.
Moliyaviy sanksiyalar jarima va penya ko'rinishida bo'lgan, soliq
hamda boshqa qonun hujjatlarida belgilangan qoidalami buzganlik uchun
soliq to'lovchilaiga nisbatan faqat sud tartibida qo'llaniladigan jazo
turlaridan biridir.
Moliyaviy sanksiyalaming quyidagi belgilari mavjud:

• 
  moliyaviy sanksiyalar moliyaviy huquqiy munosabatlami tartibga
  solishning muhim vositasi bo'lib xizmat qiladi hamda moliyaviy
  sanksiyalar milliy huquq tizimidagi sanksiyalaming mustaqil turi
  hisoblanadi.
  
• 
  moliyaviy sanksiyalar moliyaviy javobgarlikni ta’minlashning
  muhim vositasidir;
  
• 
  moliyaviy sanksiyalar huquqbuzaming pul mablag'lariga ta’sir
  etish xususiyatlariga ega bo'lib, o'z navbatida bu ta’sir pul mablag'larini
  undirish yoki pul mablag'laridan foydalanishni cheklash yoxud
  huquqni tashkiliy jihatdan cheklashni nazarda tutadi;
  
• 
  moliyaviy sanksiyalami qo'llashga moliyaviy huquqbuzarlikning
  sodir etilishi, ya’ni yuridik fakt asos bo'lib xizmat qiladi;
  
• 
  moliyaviy sanksiyalar qo'llash o'ziga xos protsessual tartibi bilan
  ham ajralib turadi.
  

Moliyaviy sanksiyalar quyidagi ikki turga ajratiladi:

1.