Soliqlar va soliqqa tortish

“AAA” korxonasida yuridik shaxslardan olinadigan foyda  

solig’i bo’yicha imtiyozlar tahlili

 1

 

 

Ko’rsat-kichlar 

2012 yil 

2013 yil 

2014 yil 

Imtiyoz summasi 

 

Imtiyoz summasi 

 

Imtiyoz summasi 

 

Soliqdan to’liq ozod 

qilish 

 

8958,0 

 

5997,7 

 

3393,1 

Soliqqa tortiladigan 

daromadning kamayti-

rilishi 

 

 

6336,3 

 

 

2828,3 

 

 

1931,3 

Jami: 

15294,3 

8826,0 

5324,4 

 

Olib  borilgan  tahlillarning  ko’rsatishicha,  2013  yilda  berilgan  imtiyozlar 

2014 yilga nisbatan 2604,6 mln so’mga kamaydi va umumiy hajmi 3393,1 mln 

so’mni  tashkil  etdi  yoki  o’tgan  yilga  nisbatan  24%  ga  kamayganligini 

ko’rishimiz  mumkin.  Tahlillardan  ko’rinib  turibdiki,  aksariyat  hollarda 

imtiyozlarning  berilishi  oqibatida  byudjet  o’zining  daromadidan  mahrum 

bo’lmoqda,  lekin  soliq  imtiyozlari  mexanizmining  ishlashi  (albatta  ijobiy) 

oqibatida  byudjetga  qo’shimcha  ravishda  kelib  tushishi  mumkin  bo’lgan 

mablag’  miqdori  hali  hisoblab  chiqilganicha  yo’q.  Shu  bilan  birga,  bu 

mexanizmning  samarali  ishlashi  soliq,  pul-kredit  va  davlatning  iqtisodiy 

boshqaruv siyosati bilan muvofiqlashtirilishi zarur. 

Mamlakatimiz  soliq  siyosatida  ishlab  chiqaruvchilarni  rag’batlantirishga 

qaratilgan  imtiyozlar  tizimining  bazasi  shakllantirilgan  bo’lsada,  ularning 

                     

1

 “AAA” korxonasi ma’lumotlari asosida tayyorlandi. 

 

---

 

12 

amaliyotda  qo’llanilishi  bo’yicha  ayrim  kamchiliklar  mavjudligi  tizimning 

to’laqonli ishlashiga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. 

Ishlab chiqarishni rag’batlantirishda to’g’ri soliqlar, xususan foyda solig’i 

bo’yicha  imtiyozlardan  hamda  soliq  stavkasining  pasaytirilishidan  ko’zlangan 

maqsadlarga  har  doim  ham  erishilmayapti.  Bu  esa  mavjud  imkoniyatlardan 

samarali foydalanishga to’sqinlik qilmoqda.  

Amaliyotda  ishlab  chiqarish,  investitsion  va  innovatsion  jarayonlarni 

yanada 

rag’batlantirishga 

qaratilgan 

soliq 

imtiyozlarining 

ta’sirchan 

mexanizmlari  ishlab  chiqilmaganligi  ulardan  samarali  foydalanish  imkonini 

bermayapti.    

Iqtisodiyotni 

modernizatsiyalash 

sharoitida 

ishlab 

chiqarishni 

rag’batlantirishda  to’g’ri  soliqlar  bo’yicha  imtiyozlardan  samarali  foydalanish 

borasida quyidagi takliflarni berib o’tamiz: 

Korxonalarning 

investitsion 

faolligini 

va 

mamlakatga 

yangi 

texnologiyalar  kiritishni  rag’batlantirish  borasidagi  imtiyozlarni  maqsadli  va 

adresli  bo’lishini  taqozo  etadigan  chora-tadbirlarni  amalga  oshirish  maqsadga 

muvofiq.  Amaldagi  soliq  qonunchiligida  investitsion  faollikni  qo’llab-

quvvatlaydigan  soliq  imtiyozlari  moliya  yili  davomida  bir  martagina 

ko’llanilishi  talab  etiladi.  Bu  albatta,  tadbirkorlik  faolligini  susaytirish  bilan 

birga,  uning  jozibadorligiga  xam  putur  etkazadi.  Bu  borada  rivojlangan 

mamlakatlar tajribasi ayniqsa ko’l kelishi mumkin.  

Korxonalarga berilayotgan imtiyozlar mexanizmini ba’zi bir shartlar bilan 

boyitish.  Xususan,  eksportyor  korxonalar  uchun  jahon  standartlariga  to’g’riri 

keladigan  tayyor  mahsulot  ishlab  chiqarish  fakti  tasdiqlangandagina  soliq 

imtiyozini taqdim etish; 

Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  jarayonida  innovatsion  faoliyatning 

zarurligi  nuqtai  nazaridan  kelib  chiqib,  yangi  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaruvchi  yoki  xizmat  ko’rsatuvchi  sohalarga  real  soliq  majburiyatlarini 

kamaytiruvchi rag’batlantirish tizimini qo’llash; 

Bevosita  qishloq  xo’jaligi  sohalarini  rivojlantirishga  xizmat  qiluvchi 

xorijiy investitsiyalar uchun soliq imtiyozlarini kengaytirish.