Sotilishi hisobi Reja: Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larning iqtisodiy mohiyati va hisobning

---

8-bob
Tayyor mahsulot (ish, xizmat)lar va ularning 
sotilishi hisobi
Reja:
1. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larning iqtisodiy mohiyati va hisobning 
vazifalari.
2. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larning turkumlanishi, ularni baholash tartibi.
3. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larning dastlabki, sintetik va analitik hisobi.
4. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)lami sotishning hisobi.
5. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan moliyaviy natijalarni aniqlash.
Tayanch iboralar
Tayyor mahsulot (ish, xizmat) lar у a ulaming sotilishi hisobi, 
tayyor mahsulot, tayyor mahsulotlarning buxgalteriya va 
ombordagi hisobi, tayyor mahsulot sotilishi hisobi, tayyor 
m ahsulotlarning q aytarilish i ham da chegirm alar berish 
muomalalari hisobi, tovarlar hisobi, tayyor mahsulot sotilishi 
bo yicha moliyaviy natijalar hisobi.
8.1. Tayyor mahsulot (ish, xizmat)larning iqtisodiy 
mohiyati va hisobning vazifalari
Korxonalar ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish uchun 
m a’lum tarkib va miqdordagi ishlab chiqarish vositalariga ega 
bo ‘lishi kerak. Ishlab chiqarish vositalari ulam i ishlab chiqarish 
jarayonidagi o ‘rn id an kelib chiqib m eh n at vositalari (bino, 
inshoot, kuch mashinalari va boshqalar) va m ehnat predm eti 
(ta y y o r m a h su lo t, y e m -x a sh a k , u ru g ‘lik va b o sh q a la r)g a
bo ‘linadi.
Demak, tayyor mahsulot xo‘jalik subyekti aktivlarining (tovar- 
moddiy zaxiralarining) tarkibiy qismi b o ‘lib, ishlab chiqarishning 
natijasi sifatida xo‘jaliklar faoliyatida m uhim o ‘rinni egallaydi.
141

---

Buxgalteriya hisobining 4-«Tovar-m oddiy zaxiralar» milliy 
andozasi 4-m oddasiga binoan — «Tovar-m oddiy zaxiralar — 
keyinchalik sotish maqsadida normal faoliyat yuritish jarayonida 
tutib turiladigan va ishlab chiqarish jarayonida mavjud bo‘lgan, 
shuningdek, m ahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish yoki 
xizm atlar k o ‘rsatish jarayonida yoxud m a’m uriy va ijtimoiy- 
m adaniy vazifalarni am alga oshirish uchun foydalaniladigan 
moddiy aktivlardir».
Qishloq xo‘jalik korxonalari uchun qishloq xo‘jalik mahsu- 
lotlari yetishtirishni oshirib borish korxonalar faoliyati natija- 
larining yaxshilanishida, mamlakat aholisining, sanoat va boshqa 
ta rm o q la rn in g unga b o ‘lgan ehtiyojini q o n d irish d a m uhim
ahamiyatga ega.
Qishloq xo'jalik korxonalari mahsulot yetishtirishdan tashqari 
o ‘z faoliyatiga chetga ish va xizmatlar ham bajaradi. Shunday 
ish va xizmatlarga xo‘jaliklarda tashkil etiladigan ta ’mirlash ustaxo- 
nalari, avtoxizmat, sanoat mahsulotlarini qayta ishlash bo ‘yicha 
ishlab chiqarishlar va boshqalar orqali xo‘jalik ham da aholiga 
qishloq xo‘jalik ishlarini bajarish, transport xizmati ko‘rsatish, 
qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash va boshqalar kiradi.
Adabiyotlarda tayyor m ahsulot b o ‘yicha quyidagi atam alar 
mavjud:
/. Ombordagi mahsulot — ishlab chiqarishning barcha ishlov 
berish jarayonlarini o ‘tib, texnika nazorati b o ‘limi tom onidan 
om borga benuqson deb qabul qilingan va, asosan, sotishga 
m o‘ljallangan tovar mahsuloti.