Sotsial psixologiya (MA’ruzalar to’plami) mavzu-1: ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi

Simvolik (belgili) kommunikatsiya – bu inson psixikasining ibtidosi hisoblanadi. Mazkur yo’nalish bo’yicha G.Xaymen, R.Mertonning referent guruh muammosi o’rganilgan. Unda shaxs rivojlanishi strukturasi va dinamikasi, T.Sarbinning rollar nazariyasi, sotsial o’zaro hamkorlikning mikrojarayonlari, sotsial faoliyat muhiti o’rganilgan.
Shaxs bir tomondan, avtonom tizim tarzida mustaqil impulsiv xulq-atvor sifatida namoyon bo’lsa, ikkinchi tomondan esa, tobe sotsial tizim bo’lib, atrofdagilar kutgan xulq-atvorda namoyon bo’ladi. Shaxsdagi faollik ibtidosi nafaqat shaxsni, balki jamiyatni ham o’zgartirishga qodirdir.
Yo’qorida aytib o’tilgan nazariya va oqimlar hozirgi kunda ham ijtimoiy psixologiyaning rivojlanishiga o`z hissalarini qo’shib kelmoqdalar. Rus ijtimoiy psixologiyasi va sobiq Ittifoq tizimida bo`lgan mamlakatlardagi ijtimoiy psixologik qarashlar rivojlanishida ham chet el, xususan amerikalik olimlarning ulushlari kattadir.
Guruhiy dinamika jarayonlari.
1. «Guruhiy psixoterapiya», «guruhiy psixokorrektsiya» va «guruhiy trening» tushunchalarini o’zaro munosabatlari

2. Psixologik trening haqida umumiy tushunchalar

3. Treningni asosiy paradigmalari va o’ziga xos xususiyatlari.

«Guruhiy psixoterapiya», «guruhiy psixokorrektsiya» va «guruhiy trening» tushunchalarini o’zaro munosabatlari

Guruhiy psixologik faoliyatda bir qator atamalar ko’proq qo’llaniladi. Bular guruhiy psixoterapiya, psixokorrektsion guruh, tajriba guruhi, trening guruhi, faol o’qitish guruhi, amaliy eks’erimental laborotoriya. Ko’pincha mualliflar bir guruhni turli nom bilan ataydilar. Buning sababi amaliy psixologiyaning yangi fan ekanligidadir. Bu fan psixoterapiya va psixokorrektsiya bilan hamkorlikda davom etadi.

Psixoterapiya, psixokorrektsiya, o’qitish orasidagi farqlar bir biriga bog’lanib ketadi. Turli guruhlar ichida «trening guruhi» tushunchasi kengroq qo’llaniladi. Trening guruhlari bu maxsus tashkil etilgan guruh bo’lib, bunda ishtirokchilar psixolog boshqaruvchi yordamida intensiv tarzda malaka almashinadilar, har bir ishtirokchiga yordam berishga harakat qiladilar.

Psixologik trening psixolog ta’sir etadigan yangi usul hisoblanib, psixologik yordamga muxtoj insonlarga psixterapiya qilish va psixokorrektsiya qilish imkoniyatini beradi. Bu atamalar o’rtasidagi farqlar ham mavjud.
Psixoterapiya tushunchasi bu verbal va noverbal emotsiotsiyaga, fikrga, insondagi psixik, asabiy va psixosomatik kasalliklarni kom’leks tarzda davolash usuli bo’lib hisoblanadi. Shartli ravishda psixoterapiyani klinik yo’naltirilgan psixoterapiya (mavjud bo’lgan sim’tomlarni bartaraf qilishga qaratilgan) va shaxsiy yo’naltirilgan psixoterapiyaga (insonlarga o’z munosabatlarini o’zgartirishga yordam beradigan) ajratishimiz mumkin.
Psixologik korrektsiya bu psixologik ta’sirni u yoki bu psixologik tizimga yo’naltirish hisoblanib shaxsni to’liq rivojlanishi va faoliyat ko’rsatishidir.
Guruhiy psixologik korrektsiyani nafaqat tibbiyot usuli sifatida, balki amaliy psixologiyaning usuli sifatida ham ishlatishimiz mumkin. Guruhiy psixoterapiya psixologik treningdan oldin vujudga kelgan bo’lib 1904-1905 yillarga to’g’ri keladi. Bu shifokorlik faoliyatlari bilan bevosita bog’liqdir. «Guruhiy psixoterapiya» atamasi Dj.Moreno tomonidan taklif qilingandir(1932). psixologik trening 1950 yillarda vujudga kelgan hisoblanadi. M.Forverg yangi usul ishlab chiqadi, bunda rolli o’yinlar orqali faoliyat olib boriladi. Bu ijtimoiy psixologik trening deb nomlanadi. Ijtimoiy psixologik trening shaxsga ta’siri aniqlandi. psixologik treningni terapiya, korrektsiya va o’qitishdan farqi quyidagilardan iborat:
Birinchidan, psixoterpiyadan farqi trening faoliyati davolashdan iborat emas. Trenerning vazifasi psixologik yordam ko’rsatishdan iborat, biroq bunda davolovchi usullardan foydalanish mumkin. Treningda nafaqat sog’lom insonlar balki, nevrotiklar ham qatnashishlari mumkin. Oxirgi holatda psixolog tibbiy ma’lumotga ega bo’lish tavsiya qilinadi, yoki klinik psixotera’evtning hamkorligi bo’lishi kerak.
Ikkinchidan, psixologik treningni psixokorrektsiyadan farqi nafaqat ichki dunyodagi holatlarga, balki shaxsning rivojlanishiga asosiy e’tibor qaratiladi. Bundan tashqari korrektsiya psixik rivojlanishning normal holati bilan bevosita bog’liqdir, trening ba’zi turlarida norma tushunchalari umuman yo’qdir.
Uchinchidan, trening faoliyatini faqat o’qitish faoliyati bilan bog’lash mumkin emas. Chunki kognitiv kom’onent treningda asosiy hisoblanmaydi, ba’zi bir treninglarda u umuman qo’llanilmaydi. Ko’pgina mutaxassislar treningda emotsional tajribaning o’zi kifoya deb hisoblashishadi. Biroq psixologik trening rivojlantiruvchi o’qitish bilan bevosita bog’liq bo’lib hisoblanadi.
SHunga qaramay treningda psixoterapevtik, psixokorrektsion va o’qitish usullari qo’llanilishi mumkin, bunda guruhiy faoliyatning bir shakli tanlab olinmaydi.