Sotsialliq pa`nler kafedrasi tariyx h‟a‟m h‟uqıq fakul`tetinin` 4-kurs studenti Utepergenova Tamaraxan Polatovnanın’

 
4. Tsivilizatsiyanın’ ma’deniyattan parqın ko’rsetiwshi belgi sıpatında onın’ 
ma’deniyat penen birge turmıs obrazın qamtıwın ko’rsetsek boladı. 
Ma‟deniyat insannın‟ biologiyalıq emes iskerlik usılı sıpatında ja‟miyetlik 
qatnasıqlarda insanıy tiykardı an‟latadı. Bul arqalı ol adamlardın‟ birlesiwine 
x‟ızmet etedi. Lekin adamlardın‟ belgili birlesiklerge birlesiwi tiykarında tek 
ma‟deniy faktorlar turmaydı. Ma‟selen adamlardın‟ tariyxıy birlesik formaları 
bolg‟an ruw, qa‟wim, x‟alıq h‟a‟m millette birlesikdin‟ tiykarı sıpatında ja‟miyetlik 
o‟ndiristin‟ rawajlanıp barıwı alıp qarladı. Adamlar ja‟miyetlik o‟ndiristin‟ 
rawajlanıwı menen u‟lkenrek birlespelerge birigip baradı h‟a‟m bul birlesikler o‟z 
ishinde h‟areket etiw steriotiplerin keltirip shıg‟aradı. 

---

Ja‟miyettin‟ sotsiallıq sho‟lkemlesiw forması, o‟zinin‟ quramına insannın‟ 
sotsializatsiyalanıwına jag‟day jaratatug‟ın, yag‟nıy aldıng‟ı a‟wlad ma‟deniyatın 
o‟zlestiriwge ja‟rdem beretug‟ın sırtqı sharayatlardı da qamtıydı. Ja‟miyettin‟ 
qanday du‟zilis ta‟rtibine iye bolıwı ma‟deniy bah‟alıqlardın‟ qabıl etiw protsessin 
ta‟miynlep otıradı. Ma‟selen Shıg‟ıs h‟a‟m Batıs ma‟deniyatlarının‟ ayırmashılıq 
sebepleri bul ma‟deniyatlardın‟ qa‟liplestirgen ta‟biyiy sha‟rt sharayattın‟ o‟zine 
ta‟nilig h‟a‟m sol tiykarda qa‟liplesken ja‟miyetlik qatnasıqlar belgilep beredi. Bul 
jerde ko‟p jıllar dawamında ko‟plegen tartıslardın‟ sebepshisi bolıp kelgen 
Aziyalıq o‟ndiris usılı va‟selesin mısl kelitirp o‟tsek boladı. 
Aziya xaliqlarinin` Batistan o`zgesheliklerin qa`siyet sipatinda kollektivlik 
ruwhtin` u`stemligi ha`m ierarxiyaliq strukturag`a itibardin` ku`shliligi Batista 
ju`zege kelip atirg`an massaliq ma`deniyattin` unamsiz ta`sirlerinen belgili 
da`rejede belgilep otirdi. 
Aziya h‟alıqlarının‟ bul o‟zgsheligin Prezidentimiz İ.A.Karimov o‟zinin‟ 
«Joqarı ma‟na‟wiyat jen‟ilmes ku‟sh» atlı shıg‟armasında ko‟rsetip o‟tedi. 
«Yaponiya yaki Qubla Koreyani alip qarayiq, bul ma`mleketlerdin` Ekinshi jer 
ju`zlik uristan keyin qanday awir ahwalg`a tu`sip qalg`anin ha`mmemiz jaqsi 
bilemiz. Olar nenin` na`tiyjesinde qisqa da`wir ishinde bunshelli rawajlaniwina 
erise aldi 
.
Bul ellerde mol-ko`l ta`biyiy shiyki zat o`nimleri, mineral` resurslar 
derlik joq. A`lbette, bul barada sol payitta du`n`yada bar bolg`an siyasiy faktorlar, 
xaliqaraliq jag`dayin` ta`sirin biykar etip bolmaydi. Biraq yapon ha`m koreys xalqi 
a`sirler dawaminda qa`liplesip, u`lken jaratiwshi ku`shke aylang`an o`zine ta`n 
milley ruwhiylig`i esabinan da rawajlang`ani bugingi ku`ni heshkimge sir emes. 
Sonin` ushin «yapon a`jayibati» yaki «koreys a`jayibati» haqqinda ga`p ketkende, 
taniqli eksport ha`m qa`niygeler de birinshi gezekte 
«
`yapon xarakteri
»
`, 
«
`koreys 
ta`biyati
»
` degen so`zlerdi tilge aladi. Olar bul orinda da`slep bul xaliqlarg`a tiyisli 

---

ruwhiy pa`ziyletlerdi na`zerde tutadi.Yag`niy, bul xaliqlardin` ishki du`n`yasi ha`m 
ku`sh-g`ayrati ruwxiyliq negizinde ja`ne de kamalg`a jetken.»
56
Demek, tsivilizatsiya ma‟deniyatqa qarag‟anda ken‟irek tu‟sinik. 
Ma‟deniyat bolsa tsivilizatsiyanın‟ rawajlanıw da‟rejesin ko‟rsetiwshi tiykarı 
esaplanadı. 
 
56
Karimov İ. A. Yuksak ma‟naviyat engilmas kuch.2008-ж. 11-б. 

---