Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov
M u sta m la k a ch ilik
Download 6.86 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf Ozbekiston tarixi 2014-yil [uzsmart.uz]
- Bu sahifa navigatsiya:
- M illiy-ozodlik harakatlarining boshlanishi
|
60
M u sta m la k a ch ilik j ab r-zu lm in in g k u ch a y ish i Qarz va nasiyalardan foydalanish avj olgan sari dehqonlaming ahvoli tobora yo- monlashib, qashshoqlikka yuz tutgan. Ular qarzlar tufayli o‘z yerlarini sotib yubo- rishga m ajbur boTganlar. Turkistonning mustamlakaga aylanti- rilishi nafaqat dehqonlaming, balki ming- lab oilalaming tirikchiligini tebratib tur gan hunarmand-kosiblaming ham ahvolini ^ , , Guam to ‘quvch uar og mashtirdi. Rossiya sanoati tomonidan ishlab chiqarilgan uy-ro‘zg‘or buyumlari, ayniqsa, to ‘qimachilik mahsulotlari bilan 0 ‘rta Osiyo bozorlarining toTdirilishi natijasida hunarmandchilikning k o‘plab turlari inqirozga uchradi. Bu vaqtga kelib iqtisodiy qiyinchiliklar, yashash sharoitining yomonligi, soliqlaming ko‘pligi, mehnat majburiyatla- rining og‘irligidan mahalliy aholining ahvoli yomonlashib ketdi. Bunday ho- lat kam bag‘allar safining yanada ko‘payishiga olib keldi. Bulam ing barchasi oTka xalqlarining siyosiy mustamlaka zulmiga tushishi, milliy davlatchilik- ning y o ‘qotilishi va hukmron m a’muriyat tomonidan har tomonlama kamsi- tilishiga sabab boTdi. XIX asr oxirida iqtisodiy qiyinchiliklar va xalqning m a’- naviy jihatdan kamsitilishi, mahalliy urf-odatlarga zid boTgan qarorlaming qabul qilinishi natijasida Turkiston Rossiya imperiyasining milliy-ozodlik harakatlari avj M illiy-ozodlik harakatlarining boshlanishi olgan markazlaridan biriga aylandi. OTkaning turli joylarida ko‘tarilib ke- layotgan bu qo‘zg‘olonlaming harakatlantimvchi kuchi, asosan, dehqonlar, shahar hunarmand-kosiblardan iborat aholining kam bag‘al qismi boTdi. Bu harakatlarda vatanparvar mhoniylar, milliy g ‘um rini y o ‘qotmagan mulkdor- lar, savdogarlar ham ishtirok etdilar. Mustamlakachilikka qarshi oTkaning turli joylarida norozilik chiqishlari boTib turdi. Jumladan, 1878-yili Mingte- pada (hozirgi Marhamat tumani) mustamlakachilaming siyosiy va iqtisodiy zulmiga qarshi Yetimxon boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarildi. Uni mustam lakachi hukumat kuch bilan bostirdi. 1879-yilning kuzida mahalliy aholi Farg‘ona viloyat boshqarmasi binosi oldiga ochiqchasiga norozilik bildirib y ig‘ildi. Ular M arg‘ilon uyezdida soliq to ‘plash noqonuniy tusga kirganligiga qarshi chiqib, soliqlaming kamaytirilishini qat’iy talab qildilar. Q o‘zg‘olon kuchayib ketishi ehtimolini sezgan podsho hukumati komis- siya tuzib, vaziyatni o‘rganishga kirishdi. Komissiya viloyatda paxta ekish- ning keng koTamda avj oldirilishi, natijada boshqa muhim ekinlar keskin kamayganligi bunga sabab bo4l- ganini ma’lum qilgan. 1880-yilning noyabrida aho- li hamma soliqlami toMagan- ligiga qaramay, Xo jand uyezdi- ning boshligM Xo jand va 0 ‘ra tepa tumanlaridagi aholidan qo‘shimcha yer solig‘i olinishi- ni e’lon qildi. Buning oqibatida sabr kosasi to ‘lgan aholi Rah- monqulihoji, Mirkarimboylar j t t - vxv - - boshchiligida odamlar uyezd Download 6.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|