Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

I o g on qurihshi. XIX asr oxin 
°
J
boshlig‘ining mahkamasiga bo- 
rib, adolatsiz soliqni bekor qilishni talab qildi. Bunga javoban boshliq mir- 
shablarga namoyish rahbarlarini hibsga olishni buyurdi.
Talonchilik, soliqlar va jabr-zulm avjiga chiqqanligi sababli 1882-yilning 
boshlarida Namangan aholisi m a’murlarga qarshi bosh ko‘tarib chiqdi. Bu 
safar ular uyezd boshlig‘ining uyini o‘rab oldilar. Uyezd m a’murlari harbiy 
bo‘linmani yordamga chaqirib, namoyishchilarni qattiq jazoladi.
1885-yilning yozida Farg‘ona vodiysida xalq qo‘zgolonlari qaytadan 
avj olib, Andijonda Darvishxon boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarildi. Endi 
qo‘zg‘olonchilar kurash usullarini o‘zgartirib, boylar va volost boshliqlari- 
ning qarorgohlariga hujum uyushtirdilar. Shu yillarda qo‘zg‘olon birin-ketin 
butun viloyatga yoyildi.
1896-yilda Namangan uyezdining Oqsuv—Shahrixon volostidagi Nayman- 
chi, K o‘hna mozor, Langarbob qishloqlarida aholining mingboshilar saylov- 
laridagi noroziligi oshkora qo‘zg‘olonga aylanib ketdi. Turkistonda podsho 
hukumatining hukmronligi, amalga oshirayotgan mustamlakachilik siyosatiga 
qarshi o ‘lkaning har bir joyida mahalliy aholi tomonidan turli ko‘rinishdagi 
norozilik harakatlari olib borildi.
. 
O'zingizni sinang!
1878-yilda ... 
1882-yilda ... 1885-yilning yozida ...
1880-yil noyabrda ... 1896-yilda ... qo‘z g ‘olonlar boshlandi.
62 ■

---

Rossiya imperiyasining savdo-sanoat doiralari Tur­
kiston oTkasini har tomonlama, ayniqsa, iqtisodiy 
jihatdan qaram qilishda faol ishtirok etdilar. Mus­
tamlakachi hukumat dastlab ko‘chirib keltirilganlar 
qishloqlarini o ‘zbek, qirg‘iz, tojik qishloqlaridan 
ajratib, mustaqil boTishini ta’minlagan bo‘lsa, keyinchalik bu qishloqlar va 
mahalliy qishloqlami birlashtirgan volostlarga rahbarlami mahalliy aholiga 
mansub boTmagan shaxslardan qo‘ya 
boshladilar. Ular orqali mahalliy aho­
li ustidan boshqaruv va nazoratni o ‘z 
qoTlariga toTiq olish m o‘ljallangan edi.
0 ‘lka m a’muriyati qo‘zg‘olonlaming 
yangi toTqin bilan kuchayib ketishi- 
dan doimiy ravishda xavfsirab turardi.
General-gubernator mahkamasi maxsus 
boTimining boshlig‘i o‘z m a’ruzasida 
«isyonga moyil» aholi vakillarini har­
biy sudga berish va bu sud oTim ja- 
zosini oshkora ijro etishi haqida fikr 
bildirdi. U xalqni qo‘rquv va tobelikda 
ushlab turish o‘lkada tartib hamda oso- 
yishtalikni ta’minlashga qodir yagona 
vosita ekanligini uqtirdi.
1892-yildan mustamlakachilar oddiy fuqarolami m a’murlarga qarshi­
lik ko‘rsatgan taqdirda bevosita harbiy dala sudiga bera boshladilar. 
«Gunohkorlar»ni ochiqchasiga qatl etish endilikda odamlami qo‘rqitish 
uchun mustamlakachilarga katta huquqlar berdi.
^