Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov
Download 6.86 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf Ozbekiston tarixi 2014-yil [uzsmart.uz]
|
Qo‘zg‘olonning
sabablari mustamlakachilik manfaatlariga moslashtirish boTgan. «Nizom» e ’lon qilin- gandan so‘ng unda nazarda tutilgan chora-tadbirlami amalga oshirishda m a halliy aholining milliy, diniy va mahalliy xususiyatlari inobatga olinmadi. Mazkur «Nizom» asosida podsho m a’murlari mahalliy xalqqa tegishli yerlam ing katta qismini tortib oldi va ular asosida Rossiyadan ko‘chib kel ganlar uchun yer fondi tashkil etildi. Bunday siyosat yer masalasi juda nozik boTgan, aholi zich joylashgan, ayniqsa, sug‘oriladigan ekin maydonlari kam boTgan Farg‘ona vodiysida mahalliy aholining ahvolini yomonlashtirib yuboradi. Bundan tashqari Farg‘ona vodiysi, asosan, imperiyaning paxta xomashyosini yetishtirib beruvchi hududga aylantirilgan edi. Vodiyda paxta yetishtirishning ko‘paytirilishi sababli g‘alla, ozuqabop ekinlar maydoni va yaylovlam ing qisqarishi, oziq-ovqat va boshqa mahsulotlar narxini keskin oshirib yubordi. 1891-yilda Rossiyadan aholining Farg‘ona viloyatiga ko‘plab ko‘chirib keltirilishi, ulam ing joylashtirilishi yer taqchil va aholi zich yashaydigan vodiyning ahvolini nihoyatda yomonlashtirib yubordi. Shubhasiz, podsho hukumatining bunday harakatlari mahalliy aholi noroziligining yanada ortib borishiga sabab boTdi. Mustamlakachi hukumat Turkiston oTkasining barcha joylarida mahalliy aholining milliy va diniy qadriyatlarini hisobga olmasdan, ularga qarshi siyosat olib bordi. Podsho hukumati tomonidan oTkadagi vaqf mulklari qisqartirildi. V aqf mulklariga tegishli yerlam i tugatishga qaratilgan chora-tadbirlar esa v aq f yerlarining katta qismi davlat mulkiga aylantirilishiga olib keldi. Bu oTka hayotida, keng xalq ommasi o‘rtasida yuqori nufuzli din peshvolari, diniy muassasalar va ta ’lim maskanlarida ish olib boradigan mutasaddilar- ning keskin noroziligini keltirib chiqardi. Norozilik harakatlariga oTka m a’muriyatining mahalliy xalq manfaat- laridan imperiya manfaatlarini ustun qo‘yuvchi siyosat olib borishi, tub aho li yashash sharoitlarining yomonligi, soliqlaming ko‘pligi, amaldorlaming poraxo‘rligi va o‘z mansabini suiiste’mol qilishlari, toTovlar hamda majburiyatlar- ning og‘irligi kabilar sabab boTdi. Maorif, tibbiy xizmat, obodonchilik ishlari qarovsiz boTib, ularga hukumat tomonidan m ablag‘ ajratilmagan. Bunday salbiy holatlar m a halliy xalqlam ing mustamlakachilarga nis batan nafratini oshirib, ularga qarshi g ‘ala- yon va qo zg olonlar ko tanshlga olib keldi- Download 6.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|