Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

S avol va topshiriqlar
*
1. Y o sh b u x o ro lik la r fao liy atid a n n im a la m i b ilib o ld in giz?
2. A m ir S ay id O lim xon o ‘z d av latid a q ay si m aq sa d d a islo h o tlar o ‘tk azish g a 
u rin ib k o ‘rdi?
3. J a d id la r d astu ri a m ir O lim x o n m o ‘lja lla g a n islo h o tla rd a n n im a si b ila n
farq q ilardi?
4. B u x o ro am irlig in in g q u lash i sab ab larin i san ab bering.
118

---

3 5 —3 6 -§ § . X IX A S R O X IR I - X X A S R B O S H L A R ID A  
X IV A X O N L IG I N I N G D A V L A T T U Z U M I 
V A I J T IM O IY -IQ T IS O D IY A H V O L I
X iva xonligi ustidan podsho hukum ati o ‘zining pro- 
tektorat hududi sifatida qattiq nazorat o ‘rnatdi. Ichki 
va tashqi siyosatdagi arzimas o'zgarishlarni ham Xiva 
xoni Turkiston general-gubernatori bilan kelishib oli- 
shi lozim edi. Xon ustidan nazorat qilish m aqsadida 7 kishidan iborat Ke- 
ngash (devon) ta ’sis etilib, ularning to ‘rt nafari podsho hukum ati vakillari edi.
Am udaryoning a w a l X iva xonligi tasarrufida boMgan va Gandimiyon 
shartnom asiga k o ‘ra Rossiya imperiyasi ixtiyoriga o ‘tgan o ‘ng qirg‘ogM 
hududida Turkiston general-gubernatorligining Am udaryo boMimi tash­
kil qilingan edi. U ning boshligM ayni m ahalda Rossiya imperiyasining 
X iva xonligidagi vakili sifatida mam lakatni boshqarishda xonning ham m a 
harakatlari ustidan nazoratni am alga oshirar edi. X onlik m ing yillik tarixga 
ega va o ‘zbek xalqining m adaniy rivojlanishida m uhim rol o'ynagan turkiy 
urug4 qo‘ngMrotlarga m ansub sulola vakillari tom onidan boshqarilayotgan 
m onarxiya edi. Q o‘ngMrot urugM siyosiy v a ijtim oiy hayotda ham da harbiy 
sohada xonning suyanchigM edi.
Xon cheklanmagan m a’m uriy-sudlov va harbiy hokim iyatga ega edi. U 
m am lakatni qo‘ngMrot urugM zodagonlari, saroy a ’yonlari va oliy ruhoniylar 
guruhi m adadiga tayanib boshqarardi. Xon 
hokim iyati o ‘z xalqi m anfaatlaridan k o ‘ra 
k o ‘proq tor doiradagi am aldorlar manfaatidan 
kelib chiqib ish olib borar edi.
Xiva xonligida qo‘shin xalq qarshilik 
harakatini bostirish va davlat yaxlitligini saq- 
lash uchun kurash vositasi edi. B u qo'shin yax­
shi uyushmagan, harbiy tartib-intizom b o ‘sh, 
nihoyatda sodda qurollangandi. Xonning 
m untazam qo ‘shini yasovulboshi boshqara- 
digan 1,5 m ing kishidan iborat edi. Harbiy 
harakatlar davrida shahar, qishloq va ovullar- 
dan xalq lashkari ham da harbiy harakatlarda 
turkm an otliq sipohilari jam lanardi.
Xonlik m a’m uriy jihatdan 18 ta beklik va 
2 ta noiblikka boMingan edi. Ulardan eng yi-