Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

qo‘1dov1i
qabilasidan 
boMgan 
lirnazarbiy
boshchiligidagi qo‘zg‘olon boshlanadi. Qoraqalpoqlar 
bundan buyon Xiva xonligiga b o ‘ysunmasligini eMon qiladilar. Emazarbiy
Xalq
qo‘zg‘olonlari

---

Rossiya ta ’sirida b o ‘lgan qozoq 
urug‘ boshliqlaridan biri Zariqni xon 
qilib koctarish va imperiya tobeligiga 
o ‘tishga intilardi. Rossiya imperiyasi 
xuddi m ana shu qabiladagi qo‘z- 
g ‘olon va xatti-harakatlarni nafaqat 
pul-m ablag‘lar bilan, balki harbiy 
yordam yuborish bilan ham qo‘llab- 
quvvatlashga uringan.
1856-yili Said Muhammadxon 
Xiva taxtiga o ‘tirgach, Ernazarbiy 
qo‘zg ‘olonini bostirish uchun kat­
ta qo‘shin yuboradi. Xivadan yuborilgan yasovulboshi 
Muhammadniyoz 
Ernazarbiy qoczgcolonini tor-mor etish uchun otlandi. Buni eshitgan Er­
nazarbiy o ‘zi qurdirgan Qozoqdaryo qo‘rg ‘oniga joylashib olib, mudofaa 
jangiga tayyorgarlik ko ‘rdi.
Katta qo‘shinning qamal qilishga kirishganligini ko‘rgan qo‘zg ‘olonchilar 
orasida kelishmovchilik chiqadi va Ernazarbiy otib tashlanadi. Uni oxirigacha 
qo‘llab-quvvatlashga ahd qilgan guruhlar esa maxfiy y o ‘llar orqali qal’adan 
chiqib, 1853-yili Rossiya qo‘shinlari tomonidan bosib olingan Oqmachit 
qaFasidan panoh topishadi. Ular podsho hukumatidan qoraqalpoqlarni 
Rossiya imperiyasi fuqaroligiga o ‘tkazilishini so‘rab murojaat qildilar. 
Butun qoraqalpoq xalqi nomidan gapirish huquqiga ega bo ‘lmagan ayrim 
oqsoqol yoki biylarning murojaati Rossiya tashqi ishlar va harbiy vazirliklari 
tomonidan bo'rttirilib, «Rossiyaga butun turkiy qabilalar o'zlarini qo‘shib 
olishni so‘rab murojaat qilayotirlar, ular na Xiva, na Q o‘qon xonlari tarkibida 
bo ‘lishni istashmayapti», - degan bahonada o ‘z xatti- 
harakatlarini oqlashga urindilar.
1858—1859-yillarda qoraqalpoq urug‘laridan ay- 
rimlari yana qo‘zg‘olon ko ‘taradilar. Q o‘ng ‘irot shah­
ri qo‘zg‘olon markaziga aylandi. Xiva xoni qo‘zg ‘o- 
lonchilarni shafqatsiz jazolash va tor-mor keltirishni 
turkman jangovar kuchlari boshlig‘i 
Otamurodxonga 
topshirdi. Natijada qo‘zg‘olon ayovsiz bostirilib, uning 
markazi - Q o‘ng ‘irot shahri vayron etiladi.
K o‘pchilik qoraqalpoqlar Rossiya imperiyasi tar- 
kibiga qo‘shilishni istamay jondosh va qondosh turkiy 
xalq — o czbeklar bilan birgalikda yashash ahamiyatini