Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

V-
‘ rta Osiyo xonliklarida oliy hukmdor cheksiz siyosiy, ma’muriy, sud hokimiyatiga ega bo‘lgan.

Viloyat va tumanlarni oliy hukmdor tomonidan tayinlangan shaxslar boshqargan.

Qozilar sud ishlarini islom dini qoidalari asosida olib borganlar. Savol va topshiriqlar

1. 
   Xiva xonligidagi davlat mansablarini ayting.
   
2. 
   Qo‘qon xonligining davlat boshqaruvi haqida gapiring.
   
3. 
   Buxoro amirligidagi mansablarga ta’rif bering.
   
4. 
   Xonliklarda sud ishlari kimlarning qo‘lida bo‘lgan?
   
5. 
   Quyidagi jadvalni to‘ldiring.
   

Davlat nomi	Hududi	Aholisi	Boshqaruvi

2. 
   §. XIX ASR O ‘ RT AL ARID A 0‘ZBEK XONLIKL ARININ G
   IJTIMOIY-IQTISODIY HAYOTI
   

X
Yer egaligi va
soliq tizimi
IX asrda 0‘rta Osiyo xonliklari agrar davlat - lar edi. Aholining ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli yerga egalik tartiblari qandayligi, todanadigan soliq va todovlarining miqdori bilan belgilangan. Bu davrda yerlarning asosiy qismi, ayniqsa, ekin maydonlari xon, uning qarindosh va yaqinlari hamda bir qancha katta yer egalari qodida bodgan. Aholining aksari- yati katta yer egalariga tegishli ekin maydonlarida mehnat qilib, ijaraga olgan yerlari uchun hosilning bir qismi (ko‘p hollarda hosilning 1/5 yoki 1/3 qismi)ni xiroj sifatida todaganlar.
Xivaxonligida ijaraga yer olgan dehqonlaryarimchi deb atalgan. Chunki ular olingan hosilning yarmini ijara haqi qilib todagan. Buxoro amirligi, Xiva va Qo‘qon xonliklarida yerga egalik qilish shakllari deyarli bir xil edi. Ular uch turdagi yer egaligidan iborat bodib, amlok - davlat yerlari, mulk - xususiy yerlar, shuningdek, masjid va madrasalar, diniy muassasalarga qa- rashli vaqf yerlari hisoblangan. Xonliklardagi yirik amaldorlar, harbiy sar- kardalarga davlat tomonidan yerlar in’om etilgan. Vaqf yerlaridan olinadigan foydaning hisob-kitobi va taqsimoti bilan mutavalli shug‘ullangan. Aholi soliq va todovlami mahsulot yoki pul kodinishida todagan. Bundan tashqari
sug‘orish inshootlari, yo‘llar, ko‘priklar qurish va ulami ta’mirlash kabi ishlami majburiyat tarzida bajarganlar. Mehnat majburiyati aholining ishlab berishi bo‘lib, u begar deb ham nomlangan.
B
u davrda aholidan xiroj, zakot, suv, tegir- mon, tuz, mulk, tomorqa, bog‘ so/ig‘i va boshqa soliqlar yig‘ilgan. Xiva xonligida asosiy soliq solg'ut deb atalgan. Harbiy majburiyatda har bir erkak kishi oziq-ovqati, qurol-aslahasi bilan birga qatnashishi kerak bodgan. Chorvador aholi chorva mollaridan zakot solig‘i, yaylov va suvdan foydalangani uchun ham soliqlar to‘lagan.
Shaharlar aholisi - hunarmand va savdogarlardan say do puli, do ‘kon puli, tarozi puli kabi soliqlar olingan.
0