So‘z boshi xalqimiz shuni yaxshi bilishi kerak: oldimizda uzoq va mashaqqatli yo‘l turibdi. Barchamiz jipslashib, tinimsiz o‘qib

Tarixiy omil 
Darhaqiqat, o‘tmish voqealari qayd etilgan tarix mamlakat yoki 
millatning ta’lim rivojlanishi bilan ko‘p bog‘liqdir. O‘zining 
mintaqasi yoki jamiyatidan oldingi an’anaviy ta’lim tizimidan 

---

70 
tashqari, bu erda bizning diqqat markazimiz bo‘lgan g‘arbiy rasmiy 
ta’lim har doim bir joydan yoki boshqa tomondan olib boriladi.
Afrikadagi barcha mamlakatlarda ta’limning kelib chiqishi 
ushbu Afrika mamlakatlarining mustamlaka xo‘jayinidan kelib 
chiqishi mumkin. Masalan, Nigeriyaning janubi-sharqiy aholisi 
shimoliy aholiga qaraganda ancha yuqori ma’lumotga ega. Buning 
sababi shimoliy Nigeriyada rasmiy ta’limning tarixiy rivojlanishiga 
bog‘liq. 
G‘arbiy Ta’lim Nigeriyaga olib kelinganida, shimoli-g‘arbliklar 
allaqachon Islomiy ta’limga o‘rganib qolishgan va ularni 
o‘zgartirish qiyin bo‘lgan. Boshqa tomondan, Islomiy ta’limga 
jiddiy o‘rganilmagan janubiy sharqliklar Nigeriyaga olib kelingan 
G‘arbiy ta’limni osonlikcha o‘zlashtirdilar. 
Biroq, Nigeriya mustaqillikka qadar va undan keyingi ta’lim 
tizimiga tanqidiy qarash Britaniya ta’lim tizimining moslashuvidan 
dalolat beradi. Nigeriya mustamlakachilaridan meros bo‘lib olingan 
ta’lim tizimi Nigeriya istaklari va ehtiyojlarini qondira olmagani 
uchun yangi ta’lim tizimi yaratildi. Nigeriyada ta’limning tarixiy 
rivojlanishi 
nafaqat 
Afrikada, 
balki 
dunyoning 
boshqa 
mamlakatlarida ham mavjud.
Masalan, 
Rossiyada, 
shuningdek, 
Xitoyda 
ta’limning 
sotsialistik xususiyati ularning tarixi natijasida yuzaga kelgan. 
Shuningdek, Xitoy va Rossiyada ta’limning sekulyarizatsiya 
qilinishi mustabid feodal rejimlar (odamlar erga egalik qiladigan 
tuzumlar va ish yoki harbiy yordam evaziga himoya qilish 
to‘g‘risidagi qonun) bilan bog‘liq edi. Fors urushidan keyin Afina 
o‘zining kosmopolit jamiyatini (dunyoning turli burchaklaridan 
bo‘lgan odamlardan tashkil topgan) o‘zgartirishi kerak edi. Va 
nihoyat, Frantsiyadagi markazlashgan tizim ularning tarixiy kelib 
chiqishi natijasida yuzaga kelganligi aniq.