So‘z boshi xalqimiz shuni yaxshi bilishi kerak: oldimizda uzoq va mashaqqatli yo‘l turibdi. Barchamiz jipslashib, tinimsiz o‘qib

 
2.3. Rivojlangan davlatlar ta’lim tizimi 
2.3.1. Yaponiyaning ta’lim amaliyoti 
Yaponiyada umumiy er maydoni 378 000 kvadrat kilometrni 
tashkil etadi. 1990 yilga kelib, Yaponiya 124 million aholiga ega 
edi. Ta’limning barcha darajalarida yapon tili nafaqat rasmiy til, 
balki o‘qitish vositasidir. Yaponiyadagi zamonaviy ta’limni 1872 
yildan kuzatish mumkin. Bu vaqtgacha Yaponiya ta’limida din va 
etika (an’anaviy ta’lim) bilan bog‘liq bo‘lgan. Dastlab, Yaponiya 
ta’limi Amerika ta’lim tizimiga ergashdi. 
Yaponiya ta’limining asosiy vazifalari sifatida nimani ko‘rib 
chiqish mumkin? 
(a) Odamlarda keng tafakkur, sog‘lom tana va ijodkorlikni 
rivojlantirish; 
b) erkinlik, o‘ziga ishonish va jamoatchilikni anglash ruhini 
tarbiyalash; 

---

75 
(c) Yaponiyalik shaxsni global insoniyat jamiyatida yashashga 
o‘rgatish. 
Demokratik davlat sifatida Yaponiyaning barcha fuqarolari 
ta’lim olish imkoniyatiga ega. Biroq, Yaponiya ta’lim tizimiga 
odatda quyidagilar kiradi: (a) rasmiy maktab tizimi; 
(b) ma’muriy maqsadlar uchun rasmiy ta’lim tizimi; 
barcha darajadagi maktablarga quyidagilarga bo‘linadi: 
(a) Davlat (b) Mahalliy (c) jamoat. va (d) xususiy. 
Yaponiyadagi ma’muriyat va moliya sohalaridan tashqari 
barcha maktablar toifalarida farq yo‘q. Yaponiya ta’limining 
dastlabki to‘qqiz yili bepul va majburiydir. 
Yaponiyada maktabgacha ta’lim (3-5 yil) 
Yaponiyada boshlang‘ich ta’lim odatda bolalar bog‘chalari 
maktablarida olib boriladi. Yaponiyadagi maktabgacha ta’limning 
asosiy maqsadi yapon bolalariga har tomonlama rivojlanishdir. 
Ta’limning ushbu darajasi uchun o‘quv dasturiga quyidagilar kiradi: 
sog‘liqni saqlash, ijtimoiy fanlar, tabiatshunoslik, til, musiqa, san’at, 
arifmetika, yozuv, o‘qish, qo‘shiqlar, ertaklar va jismoniy tarbiya. 
Yapon boshlang‘ich ta’limi (6 yil) 
Boshlang‘ich ta’lim Yaponiyada dastlab to‘rt yil davom etgan. 
1886 yilda ushbu ta’lim darajasi bepul va majburiy holga keltirildi. 
Shuningdek, 1908 yilda majburiy boshlang‘ich ta’lim boshlang‘ich 
to‘rt yillikdan olti yilgacha ko‘tarildi. 
1972 yildagi Ta’lim islohotlariga binoan Yaponiyada ta’lim 
quyidagi maqsadlarga yo‘naltirilgan: 
a) Odamlarga qoniqarli va o‘z-o‘zidan hayot qurish 
qobiliyatlarini shakllantirishga yordam berish; 
b) ijtimoiy voqelikka va qiyinchiliklarni ijodiy hal etishga 
moslashish. 
Yuqoridagi umumiy maqsadlardan quyidagi aniq maqsadlar 
olinadi: 
a) belgilangan kasbiy ko‘nikmalar bilan birgalikda yoshlarda 
asosiy qobiliyatlarni rivojlantirish; 
(b) talabalarni fan va texnologiyaning jadal rivojlanishini 
moslashuvchanlik bilan yengishga tayyorlash; 
(c) Talabalarni ijtimoiy hayotga tayyorlash. 
Yapon boshlang‘ich maktablari 6 yoshdan 12 yoshgacha 
bo‘lgan bolalar uchun mo‘ljallangan. Yaponiya bolalarining 97% ga 

---

76 
yaqini davlat boshlang‘ich maktablariga boradilar, atigi 3% xususiy 
maktablarga boradi. 
Ta’limning ushbu darajasi uchun o‘quv dasturiga yapon tili, 
ijtimoiy fanlar, arifmetika, fan, musiqa, san’at va hunarmandchilik, 
uy ta’limi, jismoniy tarbiya, axloqiy tarbiya, (davlat maktablarida) 
diniy ta’lim (xususiy maktablarda) kiradi.