Спорт тактикacи


Download 97.21 Kb.
Sana15.06.2023
Hajmi97.21 Kb.
#1478692
Bog'liq
Спортчининг тактик тайёргарлиги


Спорт тактикacи
РЕЖА:

  1. Спортчининг тактик тайёргарлиги хакида тушунча.

  2. Содда ва мураккаб тактик режаларнинг ҳусусиятлари.

  3. Тактик режаларни амалга ошириш.


Спорт фаолиятидаги қийинчиликларнинг турлари ва ҳусусиятлари.
Спортчи махсус тактик тайёргарликка эга бўлииш зарур.
Тактик тайёргарлик - бу мақсадага йўналтирилтан педагогик жараён бўлиб, унинг вазифалари қуйидагилардан иборат:
а) Шу спорт турида тактиканинг ҳусусиятлари ва энг фойдали тактик амаллар (приемлар) тўғрисидаги билимларни згаллаши, б) Бу амалларни мусобақалар жараёнида интилиш кўникмаларини юксалтириш, тактик харакатлар тажрибасини туплаш. Тактик тайргарлик бир вактни ўзида техник ва жисмоний тайёргарлик билан бирга олиб борилади.
Спорт тактик амалларни қўллаш спортчидан бир катор психик кобилиятларни талаб қилади, уларнинг орасида қуйидагилар алоҳида аҳамиятга эга:
1. Кузатувчилик - спорт мусобақапари жараёиида спорт қуриш учун мухим бўлган факторлар тез ва аник баҳолаш қобилияти.
2. Ташаббускорлик -тактик ғоялар тез ва фойдали амалга ошира олиш энг фойдали тактик амалларии мустақил танлаш ва ҳаётга тадбик этиш.
Топқирлик - сезилган факторларга тез ва аник бахо бериш, бу факторларни спорт курашида аҳмиятини келтириб чикарувчи сабабларини аниклаш.

  1. Олдиндан кўра олиш (прогноз қилиш) ракибнинг тактик ғояларин топа олиш, ўзининг ва рақибнинг тактик характалари натижасини олдиндап билиш қобилияти.

  2. Ирода активлиги—ўзининг тактик танланган ракибни бўйсундириш ва ракибни унинг учун маъқул бўлмаган холда кураш олиб боришга мажбур.

Тактнк харакатларни режалаштириш.
Мусобақанинт тактик режаснни олидиндан тузиб олип, спортчига тактик харакатларни мувоффакият-мусобакада дуч келиши мумкин шароит яратади. У биринчидан мусобада дуч келиши мумкин бўлган эпчиликларига кўра билиш ва сезиш, иккинчидан, мусобақа кандай шароитдларда ўтишини аник эришиш учун олиш, учинчидан, кийинчиликларни енгиш ва ғалабага эришиш учун тактик амалларни тўплаш асосида ишлаб чикилади. Содда ва мураккаб тактик режаларнинг ҳусусиятлари. Спорт турларининг ҳусусиятларига караб тактик режа турли миқдордаги мураккабликларга эга бўлиши мумкин.
Содда тактик режага югурувчи томонидан масофани алоҳида кисмларини босиб ўтиши режалаштиришни мисол қилса бўлади: ўзининг имкомиятларини ва бошка спортчиларни кўрсатган натижаларини ҳисобга олган ҳолда, у югуришнинг графигини тузади, ва эиг яхши вақтни кўрсатишга харакат қилади. аткичларини хисобга олган ҳолда, спортчи мусобақада катнашишнинг у ёки бу тактикасини танлаш мумкин. У трассани имкон даражасида қиска муддат ичида босиб ўтиш, бунда аниқликга эътибор берилмайди ёки имкон даражасида трассани бехато босиб ўтиш, вақтдан ютқазиб қўйса хам.
Кураш қиличбозлик, бокс, теннисдаги тактик режалар ҳам жуда мураккабдир. Бу спорт турларида тактик режаларни ишлаб чиқиш асосини ракибнинг техник ва тактик ғояларини олиши ташкил этади. Спотрчининг команда ўйинлари (футбол, баскетбол, хоккей ва бошқалар) даги тактик режалар жуда мураккабдир. Бунда тактик режаларни тузиш ва ишлаб чиқишда ўндаги командадошлар билан биргаликдаги харакатларни ҳисобга олиш керак. Тактик харакатларни режалаштириш қанчалик қийин бўлмасин, у қуйидаги талабларга жавоб бериш керак. Бўладиган мусобақаларни ҳусусиятларини ва шароитларини имкон борича аниқ обектив ҳисобга олишга аеосланиш.

  1. Ижодкор бўлиш, тактик амалларнинг турлни туманлиги билаи ажралиб туришлари агар спортчи бир тактик воситалардан мусобақаларда доимо фойдаланса, унинг тушиниши осон кеча олади.

  2. Мусобакалар жараёнида ўзгартириш қиритишни хисобга олиш режанинг бир неча вариантига эга бўлиши.

ТАКТИК РЕЖАЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ
Мусобақа жараёнида бўладиган тактик режа амалга ошириш куйидаги психологик ҳусусиятга эга:
а) у фикрлаш фаолиятининг узилмас характерига эга. Бу фаолият мусобакалар жараёнида спортчи олдида юзага келадигаи масалаларни ечишга йўналтириш. Спортчи биринчидан, тактик кураш режасини хисобга олиб, унинг алоҳида тактик вазифаларини ечади ва кураш холатларининг ўзгариши билан боглиқ бўлган тактик амалларни доимо вариантлаштириб (ўзгартириб) туриш керак.
б) Спортчининг тактик малакалари ва кўникмалари бунда катта роль ўйнайди, масалан, мусобакаларга тез ва тўғри бахо бериш малакаси бир харакатдан иккинчи, бутунлай қарама-қарши харакатга тез ўтиш кўникмаси.
в) Тактак малака ва қўникмалар шу спорт тури техника билаи чамбарчас богланганда, тактик режа мувоффақиятга эга бўлади, яъни спорт харакатанинг техник жихатдан мукаммал амаллари ёрдамида амалга ошади,
г) Тактик малака ва кўникмаларнинг асосиии юқори ривожлаиган тактик онг англаш қобилияти ва кўргазмалилик формаси ташкил этади.
Спортд тактик онг ва унинг ҳусусиятлари.
Спорт фаолияти тактик вазифаларни ечишга онг жараёни муҳим роль ўйнайди. Айтиб ўтилганидек, ўзгарувчан холатта тез ва тўтри баҳо бера олиш оркали спортчи тактик маҳоратни эгаллайди ва шу орқали ўзининг тактик ғояларини амалга оширади. Спортчиинг бокс, кураш, қиличбозлйк ва бошка турлари спортчи онгига катта талабларни қўяди чунки бу спорт турларида спорт кураш тактикаси алоҳида ўрин тутади.
Бу турларда онг яккол ифодаланган снецифик хусусиятяарга эга бўлиб улар итактик" онгии аниқлашга кўмаклашади. Тактик онг қуйидаги ҳусусиятларга эга.
1. Махсус ишлаб чикилган режа спортчи ҳаракатларини мақсадга йўнаганлигига, унинг фаолнятига ташкил қилишга эътиборни жамлашга ёрдам беради. Тактик режа рақиб техника: қусусиятларини хисобга олишга асосолангандагина мувофаққиятга эришади; Спортчи ўз рахбарини имкоииятларини жангни олиб бориш усулларини унинг психик ҳусусиятларини ва ўзининг куч ва имкониятани тўгри бахолай олиши ва ракибни харакатларини, унинг турли харакатларига қарши реакциясини кўра билиш керак.
2. Курашнинг ўзгарувчан холатининг ўткир тафаккур этиш (англаш) у юзага келаги холатнинг ўткир етакчи хусусиятларини ўз вақтида ва
тўла равишда кўра олиш кобилиятида ифодаланади. Бу спортчидан рақибни энг кичик харакатларини ҳам тез ва аник тафаккур этишни талаб қилади. Бундай тафаккур онг жарёни билан чамбарчас боглиқдир.
Онгини харакатчанлиги спортчининг онги унинг фаолияти билан чамбарчас боғлик, у актив фаолият жараёнида уйлайди қабул қилинган харакатларни тезда амалга оширади, ва харакат пайтида тўгри ечимларни топади.
Онг жараёнинг тезлик спорчи холатига жуда тез баҳо бера олиши ва унинг ечимини топа олиши керак. Жуда қисқа вакт ичида у турли
ечимларни баҳолай олиши ва уларни фойдасизларини ташлаб
юбориш керак.
Бундай операцияларни жуда тез бажариши натижасида, унинг оралиқ звенолари сезилмай колади, фақат якуний натижагина аник англанади.
яъни ечим,
5. Тактик кўникма ва малакаларга таяниш 'Гактик онгнинг фойдалилигини ошириш бой тажрибага эга бўлишдан иборат, чунки тажриба турли хил техник воситалар, комбинациялар ва уларни сгюрт курашида кўллаш бўйича амалий текширилгаи билимларга асосланади сгортчи ўз тактик онгида олдиндан ишлаб чикарилган асаб алоқаларига таянади. Улар эса спортчига спорт курашида юза келган холатларни тўғри тушиниш ва бахо беришга ёрдам беради.
Техник кўникмаларга таяниш онг кобилиятини юқори даражада ривожлантиришда спортчини техник махорати керакли шароитларни яратиб беради.
Онгнинг аниқлиги ва интенсивлиги. Бош мия катга ярим шарининг кобиғининг физиологик холати епортчининг тактик онги учун катта аҳамиятга эга. Бу холатда у шу имкониятлари максимал кўтарилади субектив жихатидан жихатдаи бу холат оигнинг катта аниқлиги билан характерданади.
Унинг умумий жисмоний ривожлантириш асосида амалга оширилади. Махсус психодогик тайёргарлик ҳам спорт фаолияти учун зарур бўлган шахснинг психик функциялари ва психологик фазилатаарини юкасак даражада такомиллашувига таянади.
Психик функциялар ва спортчининг ҳусусий спорт фаолияти мухим роль ўйнайди, ва улар спортчининг исихологик тайёргарлиги жараёни ҳисобга олиш керак.
Шу спорт тури учун мухим бўлган психик функциялар~тафаккур,онг\ эътибор, реакция тезлигини секин-аста ривожлантириш ва уни юксак даражада такомиллаштириш..
Турли спорт шуғулланувчи спортчилар ўзларида психик жараёнларнинг- ифодалаш жихатидан бир бирларидан фарқ қиладилар шу спорт турнда такомиллаштиришга қаратилган узок давом этган тренеровка асосида бу фарқлар шаклланади.
Спортчи таклиф этилган кийин толшириши бажара олишга ишонч хосил қилишни яраташ керак. Уз куч ва қобилиятларига ишонмаган ецортад, ундан талаб қиладиган ирода кучини намоёи қилишади.
Спортчиларда ирода кучини тез бажара олиш қобилиятини ривожлантира олишдир; бунинг учун юқори темпда тез бажарилгаидагина ўз мақсадига эришади. Бўшашган харакатлар факат зарар келтиради.
Спортчи топшириқ бажаришда эътиборни тўла жамлаган холда бажаришни талаб килиш керак.
Давом этувчи ирода кучи кобилиятини шуғуллантирувчиларда ишлаб чикариш керак, чидамлилик машкларини қўллаган холда иродани тарбиялашда қўлланиладиган машкларни натижа беришга эришиш бекор сарф этилиш ирода кучи, уиинг амалга кобилиятини чиқарди.
Кўпгина спорт харакатларини мувафақияти кўп жихатдан уларни турли умхит шароитларида бажаришни аник англаш билан биологикдир. Бу англашни асосини машкларни бажаришда иштирок этувчи анлизчиларнинг узок давом этган системали равишда шуғилланиш жараёнида эришилган, юксак ривожланган фаолият ташкил этади.
Спорт амалиётида махсус кабул килиш "хис-туйғу", сув туйгуси -сузувчиларда", "масофа туйғуси"-боксчиларда, "вақт туйгуси" югурувчиларда, "тўп туйғуси"-теннисчиларда бошкалар.
"Сув туйғуси" ёки "хие этиш". С.А.Жекулнинг кўрсатмалари бўйича, бу туйғ у харакатлари хисси билан биргаликда сувнинг босими хисси ҳам киради.
"Вақтни хис этиш туйғуси". Айрим спорт турларида бажарилаётган харакатнинг вақтини аниқ тақсимлаш муваффақият билан боғлиқ. О.А.Черникованинг кўрсатмалари бўйича "Вақтни хис этиш туиғуси'" харакатни ўз вақтида бажаришини аник англашдан ташкил топади. Югуриш, лижда юриш, сузиш ва бошқа машкларда харакатаинг темпи ва ритими чуқур англаш вақтнн хис қнлишни англашнингҳусусиятларидандир.
"Тўпни хис этиш". Футбол, баскебол ва бошкалар спортчининг техншс маҳорати уни тўпни хис этиш билан боғлик. "Тўпни хис этиш туйғуси" спортга ўз харакатларини тўгшинг ҳусусиятлари ва йўналишларига мослаштиришга ёрдам беради. Г.М.Гагаеванинг кўрсатмалари бўйича , футболчилар учун учуи тўпнинг огирлиги, формаси, катгалиги, тўпни тепишдаги зарби, кучини аниқлаш "тўпни хис этигхГнииг асосий хусусиятларидаидир.
Download 97.21 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling