Sport turlari buyicha to’garaklarni tashkil qilish va o’tkazish reja

Osiyo, Afrika va Amerika qit’alarida jismoniy tarbiya va sport.
Osiyo, Amerika va Shimoliy Afrika mamalakatlarida qadimgi an’analarning uzoq saqlanishi bu hududlarda feodal tuzumi va jismoniy madaniyatning sekin rivojlanishiga olib keldi. Shunday bo’lsa-da, eski an’analar zamirida yangi an’analar paydo bo’la boshladi.
Osiyo mamlakatlari. O’rta asrlarda qadimgi jismoniy madaniyat tajribalari Hindistonda keng tarqaldi. Bunda kurash, kamondan o’q otish, yugurish, ot o’yinlaridan foydalanildi. Milliy raqslar bilan birgalikda xatxa-yog (hind gimnastikasi,) ya’ni gavdaning harakat me’yorlari, marosim (ritual) o’yinlari va boshqalar ommalasha boshladi.
Xitoy. Dehqonlarning «sariq belbog’lar» deb atalgan mashg’ulotlari III-V asrlarda davom etib kelgan. Bunda qurolsiz jang usullari avjiga chiqqan. Chunki hukmdorlar aholidan qurollarni yig’ib olgan va ularni ishlatishni ta’qiqlagan edi. VI asrda Xitoy gimnastikasi (ushu) tez rivoj topdi. Bunda qo’l va oyoqlarni ishlatib jang qilish, kaft va uning qirralari bilan urish amalga oshirilgan. Min sulolasi hukmronligi davrida ushu keng rivojlangan edi. Unda 20 xildan ortiq qurollar va tayoqlar qo’llanilgan. Lekin o’q otish qurollarining paydo bo’lishi bu turlar taraqqiyotini ancha pasaytirdi. Shunga qaramasdan, ushu mashqlaridan davolash maqsadida foydalanish davom etgan. Xitoyda, shuningdek, ot ustida chavgon yugurish va hindlarga xos xatxa-yog buyicha musobaqalar o’tkazilib turilgan.
Yaponiya. O’rta asrlarda Yaponiyada jismoniy madaniyatning rivojlanishi Samuraylar institutining tashkil etilishi bilan bevosita bog’liqdir. Samuraylar mayda dvoryanlarning harbiy-feodal tabaqasi bo’lib, ularning jismoniy tarbiya tizimi (busido) xilma-xil kurash turlari: sumo, jiu-jiyts va karate, bitta yoki ikkita qilich – kendo bilan jang qilish san’ati, nayza ishlata bilish (noginata), piyoda va otda yugurishda kamondan o’q otish, marosim bellashuvlar, turli xil to’p o’yinlari kabi mashqlarni o’ziga mujassamlashtirgan.
Markaziy Amerika xalqlari. Yevropaliklar mustamlaka qilib olgan davrlargacha bu mintaqada inklar, mayya va aseteklar davlatlari mavjud bo’lgan. XII asrlarda bu mamlakatlarda ma’lum darajada jismoniy tarbiya tizimi mavjud bo’lgan. Bunda davlat miqyosida va oila sharoitida tarbiya berish amalga oshirilgan. Tashkil qilingan maktablarda o’yinlar va boshqa jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishgan. Kamondan o’q otish, tayyoqlarni (nayza) uloqtirish, qilich va qalqon bilan ishlash karatega o’xshash kurash kabi harbiy-jismoniy tayyorgarlik amalga oshirilgan. Inklar va aseteklarda uzoq masofalarga yugurish hayotiy ehtiyoj bo’lib hisoblangan. Ko’pchilik o’yinlar va mashqlar bu xalqlarning diniy marosimlari, urf-odatlari bilan bog’liq bo’lgan. Shuningdek, qabilalar aro o’yinlar, diniy bayramlar, tantanalar, atletik musobaqalar tashkil etilgan. Butun jismoniy tarbiya tizimi aborigen xalqlarning mehnat, harbiy va hayotiy turmushida katta o’rin tutgan. Yevropaliklarning bosqinchilik, talon-taroj qilish, o’ldirish, majburlash kabi harakatlari Amerika xalqlarining jismoniy madaniyat tizimi rivojlanishiga salbiy ta’sir etgan.