Sportcha yurish va uning qisqacha rivojlanish tarixi

Sportcha yuruvchilarning mashg’ulotlari.
Kichik razryadli sportcha yuguruvchilar mashg’uloti
Mashg’ulotning asosiy vazifalari:

1. 
   Sportcha yurishning to’g’ri texnikasini bilib olish.
   
2. 
   Umumiy jismoniy tayyorgarlikni (mushaklar kuchini, egiluvchanlikni, tezlikni, harakatni boshqarishni) oshirish.
   
3. 
   Umumiy va maxsus chidamlilikni rivojlantirish.
   
4. 
   Masofaning qisqa bo’laklarini o’tish tezligini oshirish.
   
5. 
   Har qaysi tez yuruvchi uchun asosiy masofani o’tishdagi optimal taktik variantlarni belgilash.
   
6. 
   Axloqiy va irodaviy fazilatlar darajasini oshirish.
   
7. 
   Sportchilarni nazariy tayyorlash.
   

Tayyorlov davridagi mashg’ulot. Tez yuruvchilar, kuzgi-qishki bosqichning birinchi yarimida yopiq binoda, shuningdek, ochiq havoda mashg’ulot qiladilar: ikki mashg’ulot zalda, ikkitasi esa ochiq havoda.
Bu bosqichning birinchi oyi uchun mashg’ulotlarda yuklama unchalik katta emasligi, sportchini uzoq vaqt sportcha yurishga asta-sekin o’rgata borish, uning organizmi mashg’ulotdagi katta yuklamalarga asta-sekin moslasha borishi xarakterlidir.
Bino ichida mashg’ulotlar, odatda, 1-1,5 soat, ochiq havoda – 2-3 soat davom etadi. Bundan tashqari, tez yuruvchilar har kuni ertalab o’qituvchining topshirig’iga binoan, ayrim mashqlarni bajaradilar, texnika elementlarini takomillashtiradilar, harakat qilish qobiliyatlarini oshiradilar.
Ochiq havodagi mashg’ulotlar uzoq vaqt yurishdan iborat bo’lib, bunga sayr, goh yurish, goh yugurish yoki faqat kross yugurish. Ochiq havodagi birinchi mashg’ulotga sayr qilib yurish kiritiladi, keyin uni sportcha yurish bilan almashtiriladi-da, har mashg’ulotda 2,5-3 soatgacha yuriladi. Yurish charchatib qo’yadigan darajada tez bo’lmasligi kerak – taxminan soatiga 6-8 km bo’lsa bas.
Kuzgi-qishki bosqichda muhim vazifalar hal qilinadi: umumiy chidamkorlik hosil qilinadi, bir tekis nafas olinadigan bo’ladi, sportcha yurish texnikasi yaxshilanadi, qiyinchiliklarni engishga – davomli yurishga yaraydigan iroda tarbiyalanadi. Yo’lkada davomli vaqt yurish ham uzoq yugurib yurish kabi asta-sekin yuklamani ko’paytirib boradigan ajoyib mashq bo’libgina qolmasdan, balki sog’lomlashtirishning eng yaxshi vositasi hamdir.
Tez yuruvchilar asta-sekin bir tekisda yugurish va bir tekisda yurish o’rniga tez va sekin siljishni almashtira boshlaydilar (o’zgaruvchan usulni qo’llay boshlaydilar).
Mashg’ulotning kuzgi-qishki bosqichi ikkinchi yarimida ochiq havoda davomli yurish va yugurish haftada 3 marta qo’llanadi. Zalda haftada faqat bir marta mashg’ulot o’tkaziladi. Havo yaxshi bo’lganda hamma mashg’ulotlarni ochiq havoda o’tkazish mumkin. Ertalabki zaryadkaga sayr qilib yurish (uncha yuqori bo’lmagan tezlikda – 2-3 km ga bir tekisda yoki o’zgaruvchan sur’atda sportcha yurish) kiritiladi. Endi boshlagan tez yuruvchilarning butun kuzgi-qishki bosqichdagi yugurish, sportcha yurish va oddiy yurishlarning umumiy km o’lchovi taxminan 600-800 km ga etadi.
Bahorgi tayyorlov bosqichida bir haftada 4 ta mashg’ulot rejalashtiriladi (hammasi ochiq havoda). Mashg’ulotlar (sayr) 1,5-5 soatgacha davom etadi.
Odatda, sayrlar yakshanba kuni o’tkaziladi, chunki ko’p vaqtni talab qiladi. Bahordagi mashg’ulotlar dala joylarda, shosseda va o’rmonda o’tkaziladi.
Umumiy rivojlantiruvchi mashqlar razminkaga hamda ertalabki zaryadkaga kiritiladi. Shtanga bilan bajariladigan mashqlar 5-8-10 harakatdan iborat seriyalar bilan juda tez sur’atda bajariladi (shtanga og’irligi 30-40 kg). Bahorgi mashg’ulotda tez yuruvchining maxsus tayyorlov mashqlariga ko’proq o’rin beriladi.
Bahor oxirida sportcha yurish yozda bo’ladigan musobaqalarga mo’ljallangan yaqin tezlikda bajariladi. Yurish masofasi asta-sekin oshiriladi. Masalan, may oyining boshida 10 km ni 50 daq.da o’tadigan bo’lishni mo’ljallagan tez yuruvchilar, mashg’ulotda 8 km masofani oshirilgan tezlikda – har km.ni 5 daq.- 4 daq. 45 soniyada, ya‘ni 8 km.ni 38-40 daq.da – o’tishlari kerak. Bu bilan birga aprel oyida 3 km gacha bo’lgan masofalarni juda katta tezlikda o’tib turish kerak. Shuningdek, bahorgi mashg’ulotlarga 10-14 km.li krosslar ham kiritish kerak.