O‘zDJTSU universiteti
SPORTCHINING KUNLIK RATSIONINI TUZISH TAMOYILLARI - SUTKALIK OVQAT RATSIONINI TUZISH
- TURLI KATEGORIYA KASB KISHILARI UCHUN OVQAT RATSIONINI TUZISH.
Organizm o‟z hayot faoliyati uchun zarur energiyani ovqat tarkibidagi oqsil, yog‟ va uglevodlardan oladi. Bundan tashqari, ovqat energiya zapasini uzluksiz to’ldirib turishi bilan birga organizm to‟qimalarining tiklanishi va qayta qurilishi uchun zarur har xil moddalar bilan ta‟minlab turadi. - Organizm o‟z hayot faoliyati uchun zarur energiyani ovqat tarkibidagi oqsil, yog‟ va uglevodlardan oladi. Bundan tashqari, ovqat energiya zapasini uzluksiz to’ldirib turishi bilan birga organizm to‟qimalarining tiklanishi va qayta qurilishi uchun zarur har xil moddalar bilan ta‟minlab turadi.
Ovqat ratsionini tuzish uchun ovqat mahsulotlari tarkibini, sifati va miqdorini aniq bilish zarur bo‟ladi. Ovqatlanishning fiziologik normalari odamning yoshi, jinsi, bo‟yi, vazni, u yashaydigan iqlim sharoiti, geografik joylashishi, shuningdek, bajaradigan ishining turiga qarab turli odamda turlicha bo‟ladi. - Ovqat ratsionini tuzish uchun ovqat mahsulotlari tarkibini, sifati va miqdorini aniq bilish zarur bo‟ladi. Ovqatlanishning fiziologik normalari odamning yoshi, jinsi, bo‟yi, vazni, u yashaydigan iqlim sharoiti, geografik joylashishi, shuningdek, bajaradigan ishining turiga qarab turli odamda turlicha bo‟ladi.
Sutkalik ovqat ratsioniga qo‟yiladigan talablar qo‟yidagicha: a) ovqat ratsionining kaloriyasi sutkalik energiya sarfini qoplashi zarur; b) ovqat etarli miqdorda uglevodlar, oqsillar va yog‟larga, shuningdek, vitaminlar, mineral tuzlar ga boy bo‟lishi kerak; v) ovqatni iste‟mol qilish vaqti to‟g‟ri taqsimlangan bo‟lishi zarur. Bir kunda 3 marta: ertalab, tushda va kechqurun ovqatlanish oralig‟i 6-7 soatdan oshmasligi zarur. - Sutkalik ovqat ratsioniga qo‟yiladigan talablar qo‟yidagicha: a) ovqat ratsionining kaloriyasi sutkalik energiya sarfini qoplashi zarur; b) ovqat etarli miqdorda uglevodlar, oqsillar va yog‟larga, shuningdek, vitaminlar, mineral tuzlar ga boy bo‟lishi kerak; v) ovqatni iste‟mol qilish vaqti to‟g‟ri taqsimlangan bo‟lishi zarur. Bir kunda 3 marta: ertalab, tushda va kechqurun ovqatlanish oralig‟i 6-7 soatdan oshmasligi zarur.
Sutkalik kaloriyaning 30% ni ertalab, 50% ni tushda, 20% ni kechqurun olish kerak; g) kattalarning kasb-kori, bolalarning yoshi, sportchilarning esa jismoniy ish xaraktera hisobga olinishi shart; d) iste‟mol qilingan ovqat hajmi to‟yganlik hissini yuzaga keltiradigan bo‟lsin; - Sutkalik kaloriyaning 30% ni ertalab, 50% ni tushda, 20% ni kechqurun olish kerak; g) kattalarning kasb-kori, bolalarning yoshi, sportchilarning esa jismoniy ish xaraktera hisobga olinishi shart; d) iste‟mol qilingan ovqat hajmi to‟yganlik hissini yuzaga keltiradigan bo‟lsin;
e) iste‟mol qilinadigan har galdagi ovqat tarkibiga kiradigan moddalar ratsional taqsimlangan bo‟lishi kerak: oqsil va yog‟larga boy ovqatlarni kunduzgi soatlarda, sutli va o‟simlik mahsulotlaridan tayyorlangan ovqatlarni kechqurun tanovul qilish tavsil etiladi. Ishdan maqsad. Ovqat ratsionini tuzish printsi - e) iste‟mol qilinadigan har galdagi ovqat tarkibiga kiradigan moddalar ratsional taqsimlangan bo‟lishi kerak: oqsil va yog‟larga boy ovqatlarni kunduzgi soatlarda, sutli va o‟simlik mahsulotlaridan tayyorlangan ovqatlarni kechqurun tanovul qilish tavsil etiladi. Ishdan maqsad. Ovqat ratsionini tuzish printsi
ODAM BIR KECHA-KUNDUZDA SARFLAYDIGAN KALORIYASIGA KO’RA SUTKALIK OVAT RATSIONIDAGI OQSILLAR, YOG’LAR VA UGLEVODLAR MIQDORI
Ishning borishi - ovqat ratsionini turli tablitsalar yordamida tuziladi. Bu tablitsalarda 100 g ovqatli moddadagi oqsil, yog‟ va uglevodlar foiz hisobida berilgan bo‟lib, ularning kalorik qiymati ham ko‟rsatilgan. Ovqat ratsionini tuzishda quyidagilarga rioya qilish kerak:
- 1. Ovqat ratsionida muayyan mehnat turi uchun optimal miqdorda oqsil, yog‟ va uglevodlar bo‟lishi kerak.
- 2. Ovqat ratsionining kalorik qiymati sutkalik energiya sarfini to‟la qoplashi kerak.
- 3. Ratsionga vitaminlar, mineral tuzlar va suv ham kiritilishi kerak.
- 4. Ratsiondagi oqsilning 1/3 qismi hayvon tabiatidagi oqsil va yog‟dan iborat bo‟lishi kerak.
5. Oqsilga boy mahsulotlarni (go‟sht, baliq, no‟xat) kunduzi, sutli va o‟simlik mahsulotlarini esa kechqurun berilishi kerak. - 5. Oqsilga boy mahsulotlarni (go‟sht, baliq, no‟xat) kunduzi, sutli va o‟simlik mahsulotlarini esa kechqurun berilishi kerak.
- 6. Tushlikda ikkita issiq ovqat (1-si suyuq, 2-si quyuq) va uchinchisi shirinlikdan iborat bo‟lishi kerak.
- 7. Non oq va qora berilishi kerak.
- 8. Bir kunda 4 marta ovqatlanish ratsionalroq hisoblanadi, shuning uchun tuzayotganda birinchi va ikkinchi nonushta, tushlik va kechki ovqatni hisobga olish kerak. Agar sutkalik kaloriyani 100% deb qabul qilsak, shundan 25% i ertalabki nonushtaga, 15% i ikkinchi nonushtaga, 45% tushlikka va 15% kechki ovqatga to‟g‟ri kelishi kerak. Ratsion tuzishda quyidagi tablitsadan foydalaniladi:
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI - 1. Rajamurodov Z.T., Rajabov A.L. “Odam va hayvonlar fiziologiyasi” T.: Tib. Kitob. 2010 y. 2. Nuriddinov.E.N. “Odam fiziologiyasi” T.: “A‟loqachi” 2005 y. 3. Almatov K.T., Allamuratov.Sh.I. “Odam va hayvonlar fiziologiyasi” T.: Universitet. 2004 y. 4. Xudoyberdiev.R.E.,I.K.Axmedov. “Odam anatomiyasi” T.: “Ibn Sino” 1993 y. 5. Ahmedov.A. “Odam Anatomiyasi” T.: “Iqtisod moliya” 2007 y. 6. R.Boxodirov “Odam anatomiyasi” T.: “O„zbekiston”, 2006 y. 7. I.K.Axmedov “Atlas odam anatomiyasi”T.: “Uzb. Milliy ensiklopediyasi”1998y. 8. Human Anatomy and Physiology. Nega Assefa Alemaya University Yosief Tsige Jimma University.In collaboration with the Ethiopia Public Health Training Initiative, The Carter Center, the Ethiopia Ministry of Health, and the Ethiopia Ministry of Education 2003.
E‘TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |
