«старость и настоящее время: текущая ситуация, тенденции развития и предстоящие проблемы»

“Keksalik va hozirgi zamon: mavjud holat, rivojlanish tendensiyalari va istiqboldagi muammolar” 
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plami
173
koʻrsatmoqda. Shu sababli, ma’naviy qadriyatlar tushunchasi doimiy modernizatsiya 
jarayonlari, XX asrning ikkinchi yarmida boshlangan ishlab chiqarish munosabatlaridagi 
global oʻzgarishlar tufayli paydo boʻlgan zamonaviy “xavf jamiyati” ning ijtimoiy 
voqeliklari kontekstida yangi ma’no kasb etadi. Hayotiy qadriyatlar va maqsadlar 
tizimi shaxsning mazmunini belgilaydi. Bu uning atrofidagi dunyoga, boshqa 
odamlarga, oʻziga boʻlgan munosabatlarining asosini tashkil qiladi. Hayotiy maqsadlar 
va qadriyatlar insonning asosini tashkil qiladi, ularsiz u toʻliq yashay olmaydi, dunyo 
bilan oʻzaro aloqada boʻlmaydi [1].
Yoshlar alohida ijtimoiy guruh sifatida doimiy ravishda psixologlar va 
sotsiologlarning tadqiqotlari diqqat markazida boʻladi, chunki aynan ular davom 
etayotgan oʻzgarishlarning koʻrsatkichi boʻlib, butun jamiyatning rivojlanish 
salohiyatini belgilaydi. Qadriyatlarning muqarrar ravishda qayta baholanishi, oʻrnatilgan 
poydevorlarni buzish sharoitida aniq boʻlgan inqirozi, eng muhimi, ushbu ijtimoiy 
guruhning ongida namoyon boʻladi. Zamonaviy yoshlarning ma’naviy yoʻnalishlarini, 
hayotiy ustuvorliklarini oʻrganish juda muhim, chunki bu uning yangi ijtimoiy 
sharoitlarga moslashish darajasini aniqlashga imkon beradi. Jamiyatning kelajakdagi 
holati koʻp jihatdan yosh avlodda qanday qadriyatlar poydevori shakllanishiga bogʻliq 
[2]. 16-27 yoshni ijtimoiy kamolotning shakllanishi, “kattalar dunyosi” ga kirish va 
unda moslashish davri sifatida tavsiflash mumkin. Yoshlarning ijtimoiy mavqeining 
xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
– jamiyat tomonidan ishlab chiqilgan ijtimoiy normalarni oʻzlashtirish zarurati;
– yangi ijtimoiy rollarni ishlab chiqish;
– ijtimoiy harakatchanlikning yuqori darajasi;
– hayotiy qadriyatlar va ustuvorliklarni shakllantirish;
– hayotda oʻz oʻrnini faol izlash.
Yoshlar koʻplab ijtimoiy jarayonlarda ishtirok etishlari nafaqat amalga oshirilayotgan 
oʻzgarishlarning oʻziga xos koʻrsatkichi, balki kelajak jamiyat salohiyatini ham 
shakllantiradi. Qadriyatlar shaxs va jamiyat tizimining integratsiyasida muhim rol 
oʻynaydi.
Shaxsning hayotiy qadriyatlarini u oʻz hayotini quradigan va baholaydigan 
baholash va chora-tadbirlar koʻlami deb atash mumkin. Qadriyatlar tizimi - bu 
shaxsning harakat va xulq-atvorlarini amalga oshirishda amal qiladigan e’tiqod va 
munosabatlar yigʻindisidir. Bunda “qadriyat” tushunchasi “motivatsiya” tushunchasi 
bilan chambarchas bogʻliqdir.
Jamiyat dinamik va yoshlar uning eng harakatchan qismidir. Ular oʻzlarining 
qadriyatlarini doimiy ravishda qayta koʻrib chiqadilar va qayta baholaydilar. Oʻtmishda 

---