Startorlarning tuzilishi va ishlash prinsipi
Download 139.4 Kb. Pdf ko'rish
|
1-мавзу
|
1 – kollektor tomonidagi qopqoq; 2 – shayba; 3 – kollektorning plastmassa asosi; 4–silindrsimon prujina; 5–kollektor plastinasi; 6 – cho‘tka; 7 – uyg‘otish chulg‘ami; 8 – tortish relesining qopqog‘i; 9 – tortish relesining qobig‘i; 10 – tortish relesining tortuvchi chulg‘ami; 11 – tortish relesining ushlab turuvchi chulg‘ami; 12 – tortish relesining yakori; 13 – qaytarish prujinasi; 14 – yuritma pishangi; 15 – pishang o‘qi; 16 – yuritma tomondagi qopqoq; 17 – bufer prujina; 18 – yuritma shesternasi; 19 – podshipnik; 20 – qulplovchi halqa; 21 – tirkalish halqasi; 22 – erkin yurish muftasi; 23 – yakor vali; 24–- startyor qobig‘i; 25 – elektrdvigatel yakori Hozirgi zamon avtomobillarida o‘rnatilayotgan startorlarning aksariyatida shesterna maxovikning tishli gardishi bilan elektromexanik usulda majburiy ilashtirish prinsipiga asoslangan yuritma mexanizmlar qo‘llaniladi. Bu yuritma mexanizmlar dvigatel ishga tushayotganda aylantiruvchi momentni startor validan dvigatelning maxovigi orqali tirsakli valga uzatilishini va dvigatel ishga tushgandan keyin, startorning dvigateldan avtomatik ravishda ajratilishni ta’minlovchi rolikli, friksion va xrapovikli erkin yurish muftalariga ega. Quvvati 4...5 kVt gacha bo‘lgan startorlarda rolikli erkin yurish muftasiga ega bo‘lgan yuritma mexanizmlar eng keng tarqalgan. Bu muftalarning ishlashi, roliklar tutash sirtlar orasidagi ishqalanish kuchi ta’sirida qisilib qolishiga asoslangan. 2.11-rasm. Plunjersiz rolikli erkin yurish muftasi 1 - rolik; 2 - Г-simon turtkich; 3 - rolikni bosuvchi prujina; 4 - vtulkalar; 5 - yetaklanuvchi halqa bilan birga ishlangan shesterna; 6 - mufta qobig‘i; 7 - namat zichlagich; 8 - tirkalish shaybasi; 9 - prujina tutqichi; 10 - shlisli vtulka bilan birga ishlangan yetakchi halqa; 11 - markazlashtiruvchi halqa; 12,17 - tayanch pallalari; 13 - bufer prujinasi; 14 - yetaklash muftasi; 15,18 - qulflash halqalari; 16 - prujina 2.10-rasm. Plunjer-rolikli erkin yurish muftasi. Roliklarni ishchi yuzga zarur darajada bosib turuvchi moslamalarning tuzilishiga ko‘ra plunjerli va plunjersiz erkin yurish muftalari mavjud. Plunjer-rolikli muftalarda (2.10-rasm) shlisali vtulka 1 ga yetakchi halqa 4 qotirib mahkamlangan. Yetakchi halqada to‘rtta ponasimon ariqchalar bo‘lib, ularga roliklar 3 o‘rnatilgan. Prujina 10 va plunjer 9 roliklarni ariqchalarning tor qismiga siqib turadi. Shesterna 8 yetaklanuvchi halqa 7 bilan butun qilib yasalgan. Prujinalar surilib ketmasligi va bosim kuchlanishining barqarorligini ta’minlash uchun ular maxsus tirgaklar 11 ga o‘rnatilgan. Tirkalish shaybalari 5 va 6 roliklarning o‘q bo‘ylab siljishini cheklaydi. Mufta yupqa metall qobiq 2 bilan qoplangan. Mexanik mustahkamligini va yeyilishga chidamliligini oshirish maqsadida yuritma shesternasi va mufta halqalari kuchli legirlangan po‘latlardan tayyorlanadi. Tortish relesining yakori bilan bog‘langan pishang yordamida yuritma shesternasi maxovikning tishli gardishiga to‘la ilashganda va startor chulg‘amlariga tok ulanib, u ishga tushganda aylantiruvchi moment yetakchi halqa 4 va yetaklanuvchi halqa 7 orasidagi ponasimon ariqchaning tor joyiga plunjer 9 va prujina 10 ta’sirida siqilgan rolik orqali yuritma shesternasiga uzatiladi. Dvigatel ishga tushgandan keyin maxovikning tishli gardishi yuritma shesternasini startorga nisbatan tezroq aylantiradi. Natijada, yetaklanuvchi halqa 7 yetakchi halqa 4 dan o‘zib ketadi va roliklar ponasimon ariqchaning keng joyiga chiqib ikkita halqani bir-biridan, va demak, startorning yakor valini shesterna-maxovik tishli juftdan ajratib yuboradi. Shu tarzda harakatning teskari tomonga, ya’ni dvigateldan startor valiga uzatilishiga yo‘l qo‘yilmaydi va markazdan qochma kuch ta’sirida yakor chulg‘amlari va kollektor sochilib ketishdan saqlab qolinadi. Plunjersiz rolikli muftalarda(2.11-rasm) yetakchi halqa 10 shlisali vtulka bilan yaxlit ishlangan bo‘lib, ularda ham roliklar 1 joylashtirilgan to‘rtta ponasimon ariqcha mavjud. Roliklar ariqchaning tor joyiga Г-simon turtkich 2 orqali prujina 3 yordamida bosib turiladi. Shesterna 5 yetaklanuvchi halqa bilan bir butun yasalgan. Tiralish shaybasi 8, roliklar va shesternaning o‘q bo‘ylab siljishini cheklaydi. Namatdan tayyorlangan zichlagich 7 muftani ifloslanishdan saqlaydi. Yetaklanuvchi halqaning shlisali vtulkasiga ikkita yarim muftadan iborat yetaklash muftasi 14 o‘rnatilgan. Startor ishga tushish jarayonida yarim muftalarning biri (2.11-rasmda o‘ng tomondagisi) bufer prujinasi 13 ga ta’sir qilsa, startorning tok zanjiri uzilib, yuritma shesterna ilashishdan chiqish jarayonida yarim muftalarning ikkinchisi (rasmda chap tomondagisi) prujina 16 ga ta’sir qiladi. Qulflovchi halqa 15 ikkita yarim muftani dastlabki holatda ushlab turadi. Plunjersiz rolikli mufta, plunjerli mufta kabi ishlaydi. Dvigatelni ishga tushirish jarayonida startor elementlari quyidagicha ishlaydi (2.6-rasmga qarang). Tortish relesi chulg‘amlari 3 magnit maydon ta’sirida uning yakori 4 tortilib pishang 7 va u bilan bog‘langan yetaklash muftasi 14 ni harakatga keltiradi. Bunda yuritma shesternasi 11 ham shlisa bo‘ylab harakatlanib, maxovikning tishli gardishi bilan ilashadi. Tortish relesining qo‘zg‘aluvchi kontakti «akkumulatorlar batareyasi - startor chulg‘amlari" elektr zanjirini ulaydi va yakor aylana boshlaydi. Agar shesternaning tishi maxovik gardishining tishlariga to‘g‘ri kelmasdan, ilashish sodir bo‘lmasa, ya’ni shesterna maxovik gardishiga "tiralib" qolsa, pishang 7, yetaklash mufta 14 orqali prujina 13 ni siqib harakatni davom ettiraveradi. Tortish relesining asosiy kontaktlari 1 ulanib, yakor aylana boshlagandan keyin shesterna ham buralib, uning tishlari maxovik gardishi tishlari orasidagi botiqlikka to‘g‘ri kelishi bilan prujina 13 ning bosim kuchi ta’sirida ilashish sodir bo‘ladi. 2.12-rasm. Ст142 belgili startyor: Download 139.4 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|