Startorlarning tuzilishi va ishlash prinsipi
Download 139.4 Kb. Pdf ko'rish
|
1-мавзу
|
1–rezinali zichlagich; 2–oraliq tayanch (podshipnik bilan); 3–belbog‘; 4–yakor; 5–qobiq; 6–kollektor
tomondagi qopqoq; 7–kollektor; 8–cho‘tkatutqich traversasini mahkamlash bolti; 9–kollektor tomondagi podshipnik; 10–namatli fils; 11–cho‘tkatutqich traversalari; 12–cho‘tkalar; 13–uyg‘otish chulg‘ami; 14–ulovchi shinalar; 15–asosiy qisqichlar; 16–tortish relesining qisqichi; 17–lappaksimon kontakt; 18– tortuvchi chulg‘am; 19– ushlab turuvchi chulg‘am; 20–qaytarish prujinasi; 21–tortish relesining yakori; 22–rezinali silfon; 23–yuritma pishangi; 24–ekssentrik o‘q; 25–xrapovikli erkin yurish muftasi; 26–shesterna; 27– yuritma tomonidagi qopqoq; 28–yuritma tomondagi podshipnik; 29– tirkalish halqasi. Yuqorida ta’kidlanganidek, quvvati 5-6 kVt dan yuqori bo‘lgan startorlarda rolikli muftalar ishonchli ishlamaydi. Shu sababli ular uchun maxsus tuzilishga ega bo‘lgan yuritma mexanizmlar ishlab chiqilgan. 2.13-rasmda dizel dvigatellari (ЯМЗ-740, KамAЗ) uchun mo‘ljallangan Ст-142 belgili startorlarning xrapovikli erkin yurish muftasi ko‘rsatilgan. Xrapovikli erkin yurish muftasi quyidagi qismlardan iborat: qobiq 11, yetaklovchi 8 va yetaklanuvchi 6 xrapoviklar, yuritma shesternasi 2, prujina 10, shlisli yo‘naltiruvchi vtulka 12, yetakchi va yetaklanuvchi xrapoviklarni bir-biridan ajratib, ushlab turish uchun xizmat qiladigan konusli vtulka 7, tekstolit segmentlar 3 va yo‘naltiruvchi shtiftlar 4 dan tashkil topgan markazdan qochma mexanizm. Tortish relesi chulg‘amlari tok manbaiga ulanganda, uning yakori yuritma pishangi va mufta qobig‘i 11 orqali xrapoviklar 6 va 8 o‘rnatilgan yo‘naltiruvchi mufta 12 ni valdagi shlisa bo‘ylab harakatlantirib, shesterna 2 ni maxovikning tishli gardishi bilan ilashtiradi. Yuritma shesternasi harakatining oxirida tortish relesining kontaktlari ulanadi va yakor vali aylana boshlaydi. Bunda aylantiruvchi moment shlisali vtulka 12, yetakchi 8 va yetaklanuvchi 6 xrapoviklar orqali shesterna 2 ga va undan maxovikning tishli gardishiga uzatiladi. Aylantiruvchi momentni uzatish jarayonida vtulka 12 ning tashqi va yetakchi xrapovikning ichki ko‘p kirimli tasmasimon rezbasining o‘qi bo‘ylab hosil bo‘ladigan kuchlanishni prujina 10 orqali rezinali yumshatish xalqasi 14 qabul qiladi. Agar ilashish jarayonida shesterna tishi maxovik gardishi tishlari orasidagi botiqlikka to‘g‘ri kelmasdan qadalib qolsa, yuritma pishangining ta’sirida prujina 10 2.13-rasm. Xrapovikli erkin yurish muftasi 1 - vkladish; 2-shesterna; 3-segment; 4- yo‘naltiruvchi shtift; 5,15-qulflovchi halqalar; 6- yetaklanuvchi xrapovik; 7-konusli vtulka; 8- yetaklovchi xrapovik; 9,13-shaybalar; 10 - prujina; 11 - mufta qobig‘i; 12 - shlisli yo‘naltiruvchi vtulka; 14 - rezinali yumshatish halqasi. siqiladi va yetakchi xrapovik 8 vtulka 12 ning ko‘p kirimli tasmasimon tashqi rezbasi bo‘ylab harakatni davom ettirib, tishlari bilan yetaklanuvchi xrapovikni va u bilan birga ishlangan shesternani ilashish uchun zarur bo‘lgan burchakka (30 0 gacha) buradi. Dvigatel ishga tushgandan so‘ng shesterna va yetaklanuvchi xrapovikning aylanish chastotasi yakor vali va yo‘naltiruvchi vtulkanikidan ancha yuqori bo‘ladi. Shuning uchun, yetakchi xrapovik 8 vtulka 12 ning ko‘p kirimli rezbasi bo‘ylab harakatlanib, yetaklanuvchi xrapovikdan ajraladi va yuritma shesternasi salt holda aylana boshlaydi. Konusli vtulka 7 yetakchi xrapovik bilan birgalikda surilib, shtiftlar 4 vositasida tez aylanayotgan yetaklanuvchi xrapovik bilan bog‘langan tekstolit segmentlar 3 ni bo‘shatadi. Natijada, markazdan qochma kuch ta’sirida segmentlar shtiftlar bo‘ylab radial yo‘nalishda harakatlanib, ikkala yarim muftani ajralgan holda qotirib qo‘yadi va xrapovik tishlarini shikastlanishdan va yeyilishdan saqlaydi. Startor tor-tish relesining zanjiri uzilgandan keyingina yuritma shesternasi maxovikning tishli gardishi bilan ilashuvdan chiqadi. Bunda yetakchi xrapovik 8 prujina 10 ning ta’sirida yetaklanuvchi xrapovik 6 ga taqaladi va konusli vtulka 7 segmentlar 3 ni dastlabki holatiga qaytaradi. Yuqori darajadagi mustahkamligi, ta’mirlashga yaroqliligi va o‘lchamlari kichik bo‘lgan holda, katta aylantiruvchi momentlarning uzatish imkoniyati borligi, xrapovikli muftalarning rolikli muftalarga nisbatan asosiy afzalliklari hisoblanadi. Elektrodvigatel qutblarining magnit yuritish kuchlari ta’sirida yakorning harakatlanishi hisobiga shesternani ilashtirish prinsipiga asoslangan startorlar mamlakatimizda keng tarqalgan Vengriya Respublikasining Ikarus 260,-280 avtobuslariga o‘rnatilgan. Bu startorlarda qo‘llanilgan to‘rt qutbli elektrodvigatelning (2.14-rasm) o‘ziga xos tomoni - unda o‘rnatilgan sirg‘aluvchi yakor, qo‘shimcha uyg‘otish chulg‘ami va yakor valida joylashgan diskli tishlashish mexanizmidan iborat. Ulash tugmasi 6 bosilganda tok tortish relesi 5 chulg‘amiga va qo‘shimcha uyg‘otish chulg‘ami 11 ga keladi. Bunda yakor 10 sekin-asta aylanib startor qobig‘iga tortila boshlaydi, shesterna 9 esa maxovik 8 ning tishli gardishi bilan ilashadi. Yakorning harakati davom etib, disk 1 pishang 2 ni ko‘tarib ulagich 4 ning kontakt ko‘prikchasi 3 ni bo‘shatadi va avtomatik ravishda tok manbaini asosiy uyg‘otish chulg‘ami 7 ga ulaydi, shundan keyin startor dvigatelning tirsakli 2.14-rasm. Ikarus avtobuslarining startyori a - sxemasi; b - tuzilishi. valini aylantira boshlaydi. Yakorning o‘q bo‘ylab harakati jarayonida vintli shlisali vtulka 13 yordamida ko‘pdiskli tishlashish mexanizmi 12 ulanadi. Yakorni dastlabki holatga keltirish qaytarish prujinasi yordamida amalga oshiriladi. Yuqorida ta’kidlanganidek, bu turdagi startorlarning asosiy kamchiligi - tepaliklarda, tog‘li joylarda yetarli darajada ishonchli ishlamasligidir. Hozirgi zamon avtomobillari startorlarining deyarli hammasida shesternani majburiy ravishda elektromagnit usulda ilashtirish va ilashuvdan chiqarishni boshqarish uchun uzoqdan turib boshqariladigan tortish relesi o‘rnatilgan. Elektromagnit tortish relelari bir-biridan tuzilishi va startorga mahkamlanish usuli bilan farqlanadi. Startorlarning ko‘pchiligi yuritma tomonga joylashtirilgan qopqoqdagi maxsus joyga o‘rnatilgan ikki chulg‘amli tortish relesiga ega. Startorning ikki chulg‘amli relesi (2.9-rasmga qarang) jez vtulkaga joylashtirilgan tortuvchi va ushlab turuvchi chulg‘amlarga ega. Vtulkaning ichki yuzi bo‘ylab po‘lat yakor 4 erkin harakat qiladi. Ushlab turuvchi chulg‘am faqat yakorni tortilgan holda saqlab turish vazifasini bajaradi. U kesim yuzi kichik bo‘lgan sim bilan o‘raladi, nisbatan uzoq vaqt davomida ishlaydi va ko‘proq qiziydi. Tortuvchi chulg‘am relening asosiy kontaktlari 1 ga parallel ulanadi. Rele tok manbaiga ulanganda tortuvchi va ushlab turuvchi chulg‘amlar birgalikda zarur tortish kuchini hosil qiladi. Relening asosiy kontaktlari ulanishi bilan tortish chulg‘amining zanjiri uziladi. Tortish relesi pishang 7 vositasida yuritma mexanizmi bilan bog‘langan. Pishangning pastki, ikkiga ayrilgan barmoqlari yetaklash muftasi 14 ga mahkamlangan. Quvvati uncha katta bo‘lmagan startorlarda bir chulg‘amli tortish relesi ham ishlatilishi mumkin (masalan, Ст221). Download 139.4 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|