Statistik nazorat kartalari sinflanishi Маҳсулот сифатини бошқариш ва таҳлил қилиш статистик усулларининг тизимли тахлили

Молиявий соъада: ъар бир маҳсулот тури бўйича маҳсулот таннархининг таҳлили; маҳсулот турлари бўйича фойданинг таҳлили; фойда фоизининг таҳлили ва бошқалар.
Маҳсулот сотиш соъасида: маҳсулот турлари бўйича истеъмол чилар талабининг ўзгаришининг таҳлили; маҳсулот турлари бўйича сотишдан келиб тушган тушумнинг таҳлили; айрим маҳсулот турлари бўйича қайтган маҳсулотларнинг таҳлили ва бошқалар.
Моддий-техникавий таоминот соъасида: хом ашё ва материаллар турлари бўйича махсус танлаш холатларининг таҳлили; хом ашё ва материалларни турлари бўйича этказиб бериш кунларининг кечиктирилиши таҳлили; хом ашё ва материалларнинг омборхоналарда бекорга ушланиб туриши ҳисобига молиявий йўқотишларнинг таҳлили ва бошқалар.
группа группа группа

б

2-расмда Парето диаграммаси ифодаланган:

а – да деталлар аниқ кўриб чиқилади;
б – да деталлардаги дефектлилик ҳолатлари алс эттирилган;
в – да бирорта аниқ дефектнинг келиб чиқиш сабаблари акс эттирилган.

Группа

А Группа Группа
В С


Ишлаб чиқариш соъасида: иш участкалари бўйича айрим қайта тузатишлар сонининг таҳлили; айрим машина ва дастгоъдаги носозликларнинг таҳлили; алоҳида ъафтанинг кунлари бўйича яроқсиз маҳсулотлар ишлаб чиқарилиши фоизининг таҳлили; айрим жараёнлар бўйича жараёнларнинг тўътаб қолиши холатларининг таҳлили ва бошқалар.
Иш юритиш соҳасида: ходимлар бўйича алоҳида келиб тушган таклиф мулоъазалар сонининг таҳлили; алоҳида таклиф мулоҳазаларни қайта ишлаш кунлари сонининг таҳлили; айрим ишлаб чиқариш бўлинмалари бўйича режанинг ошириб бажарилиши таҳлили ва бошқалар.
Сабаб натижавий диаграммалар: Японияда ишлаб чиқариш жараёнининг биринчи линиясини худди 4М нинг ўзаро алоқаси:
Материал-(материал) Қ Мачине-(машина) Қ Ман-(оператор) Қ Метҳод-(метод) кўринишида тушунилади.
Сабаб натижавий диаграммасини 3.13-расмда ифодаланган кўринишда тасвирлаш мумкин. Бундай диаграммани баъзан «балиқ суяги» деб ҳам аталади.

1.16.-расм. Сабаб-натижавий диаграмма

1-сабаб омиллари системаси;
2-материаллар;
3-ишлаб чиқаришнинг асосий омиллари;
4-оператор;
5-дастгоҳлар;
6-ишни бажариш усули;
7-жараён;
8-оқибат-натижа;
9-сифат тавсифлари;
10-маълумотлар;
11-жараён сифат томонидан назорат қилинади.
1.17.-расмда сабаб натижавий диаграмма схемаси келтирилган. Бунда натижа бўлиб ҳисобланадиган сифат тавсифларини А,Б,С ва бошқа сабаблар белгилайди.
Бу сабаблар ўз навбатида бошқа сабабларнинг, масалан А-А₁,А₂ сабабларнинг, В-В₁;В₂ сабабларнинг оқибатида келиб чиққан бўлиши мумкин.
Сабабларни излашда шуни ёдда тутиш муъимки, оқибат бўлиб ҳисобланаётган тавсифлар албатта ёйиб ўрганилиши керак.
Ушбу барча сабаб омиллари ичидан тавсифларнинг ёйилишига катта таосир кўрсатадиган омилларни излаш-сабабларни тадқиқот қилиш деб аталади.
Сабабларни тадқиқот қилиш жараёнига «учинчи томон» кишиларни, яони ишга бевосита алоқаси йўқ кишиларни ҳам жалб этиш керак. Чунки улар мана шу иш шароитига кўникиб қолган ходимлардан фарқли, масулот сифацизлигини келтириб чиқарган сабабларни аниқ кўришлари мумкин.

1.17.-расм. Сабаб-натижавий диаграмма:

1 - сабаб омиллари системаси;

2 – омиллар ёйилади;
3 - тавсиф (оқибат);
4 – тавсифлар ёйилади.

Кишилар гуруҳи томонидан амалга ошириладиган «мия штурми» деб аталадиган таҳлил энг самарали усул ҳисобланади.

Ушбу таҳлилни амалга оширишда қуйидагиларга амал қилиш керак:

• 
  гуруҳ аозолари томонидан муаммонинг келиб чиқиш сабаблари тўғрисидаги ўз фикр мулоъазаларини эркин гапиришлари учун муъитни таоминлаш;
  
• 
  бекорчи гапларни чиқариб ташлаб, омиллар таҳлилига асосланган ъулосаларни эотиборга олиш;
  
• 
  гуруҳ раъбарининг ъеч қачон ўз фикрини биринчи бўлиб айтмаслиги;
  
• 
  сабаб-натижавий диаграммаларни тузишда сабаблар орасида «бошқа ҳисобга олинмаган омиллар» ни ҳам эотиборга олиш мақсадга мувофиқдир.