Стилистика тилшуносликнинг ажралмас қисми бўлиб, у бадиий нутқнинг ифодаланиш услублари, уларнинг таъсирчанлиги ва умуман инсон нутқини ўрганадиган фандир


Download 333.35 Kb.
bet43/88
Sana07.04.2023
Hajmi333.35 Kb.
#1340269
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   88
Bog'liq
стилистика

Euphemismis a periphrasis which is used to rename an unpleasant word or expression. E.g. Death: the journey's end, sleep; to die; to cross the bar; to join the majority, to hop off the twig etc. Usually euphemisms are defined as words or phrases which produce some mild effect. Instead of saying "to lie" people usually use such expressions as: to tell stones, to possess a vivid imagination.
Euphemisms do not live for a long time. We trace periodic changes in terminology: the mad house; lunatic asylum, mental hospital; idiots, feeble-minded, low-medium, high-grade, mental defectives, and patients of severally subnormal personality; insane; persons of unsound mind, mentally ill patients. These changes in the system of nomination are the signposts of progress in the development of the language.
We distinguish the following groups of euphemisms: religious, moral, medical, political etc. The political euphemisms always delude, public opinion, distort the political events. Instead of saying "a liar" in the political sphere we usually come across such expressions as: terminological inexactitudes; capitalists are called "free enterprises: unemployment is called "building up of labour reserves", "dismissal of (discharge) of workers", "reorganization of the enterprise".
One and the same word may be paraphrased by different euphemisms in different speech situations. For example, the word "liar" in private conversation may have the following euphemisms: untruther, story-teller, fabulish; in press: reckless disregarder for truth, dissimulator, misleader, falsier, fabricator etc.
In emotive prose euphemisms are usually expressed by metonymy, metaphors or periphrases. One of the stylistic functions of euphemisms — is to produce a humorous effector to distort the truth, to make the statement milder. E.g.: intoxication — drunkenness, perspiration — sweat etc.
Эвфемизмлартилдааллақачонномлангантушунчаларниқайтааташучуняратиладивақўпол, ёқимсиз сўзларўрнидаишлатилади. Масалан:"аҳмоқ" ўрнида"ақли қисқа", "кар" ўрнида“қулоғи оғир","ўғри" ўрнида “қўли эгри”, “ўлмоқ” ўрнидаоламданўтмоқ, қурбонбўлмоқ, жонбермоқваб.қ.
Эвфемизмлараввалшутушунчаларниифодалагансўзларнингсинонимлари ҳисобланадиваперифразаларнингбиртуридир.Масалан, "юк ташувчи" ўрнига "оператор" сўзи (айниқса савдо соҳасида), "сотувчи ўрнига" "консултант" сўзи ишлатилади.
Эвфемизмларнинг барча турларини қуйидагича бўлиш мумкин: 1) диний; 2) ахлоқий; 3) тиббиётга оид; 4) сиёсий ва б.қ. Сиёсий эвфемизмларга тўхталиб ўтамиз. Буларнинг асосий вазифаси жамоатчилик фикрини чалғитиш, нохуш сиёсий ҳақиқатдан қочиш ва сиёсий шахсларнинг исмларини ўз номи билан атамасликка қаратилгандир: "Ижтимоий-фойдали меҳнат соҳасида банд бўлмаган кишилар" оддий қилиб айтганда "ишсизлар"'; "забастовка" сўзи ўрнида "ишлаб чиқариш жараёнининг узилиб, тўхтаб қолиши";"қамамоқ" ўрнида "ушлаб олмоқ"; "ёлловчи, ижарага, кирага олувчи ва ёлланган ишчи" ўрнида "социал шерик (партнёр)лар". Қишлоқ хўжалик соҳасида ҳозирги вақтда ўзбек тилида қуйидаги эвфемизмлар пайдо бўлди: дала маликаси (маккажўхори), зангори кема (терим машинаси), пўлат от суворийлари (тракторчи), дала қаҳрамони (дала ишчиси).
Шуни айтиш керакки, эвфемизмлар тилда узоқвақт сақланмайди, улар ҳар хил ўзгаришларга учраши мумкин. Қуйидаги касаллнк номларида ҳам эвфемизмлар ишлатилган: "қизамиқ" ўрнида "гул, оймома, ҳаймома". "Чаён" ўрнида, "оти йўқ, беном, беш бўғин". "Эсон-омон қутулмок,", туғмоқ; "эгасига топширмоқ", эрга бермоқ. Шу эвфемизмлар матндан ташқари ҳам тушунарли.
Эвфемизмлар тилда ва нутқда мавжуд. Тилда азалдан ўрнашиб қолган эвфемизмларга, "томоғини мойлади" (пора берди), "кесилиб кетди" (қамалди), "олиб кетди" (ўғирлади) кабилар киради. Нутқдаги эвфемистик перифразалар матний хусусиятга эга.

Download 333.35 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   88




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling