Uchinchi bosqichda omilli va natijaviy ко‘rsatkichlar orasidagi bog‘lanish modellashtiriladi, ya’ni o‘rganilayotgan bog‘lanish mazmunini aniqroq aks ettiradigan matematik tenglamalar tanlanadi va asoslanadi. To‘rtinchi bosqichda korrelyatsion tahlilning asosiy bog‘lanish ko‘rsatkichlari hisoblanadi. Beshinchi bosqichda korrelyatsion tahlil natijalariga statistik baho beriladi va ulami amaliyotda qo‘llash amalga oshiriladi.
Korrelyatsion tahlil uchun omillami saralash - eng muhim hisoblanadi. Chunki tahlilning yakuniy natijalari omillaming qanchalik to‘g‘ri tanlanganligiga bog‘liq. Nazariya va tahlilning amaliy tajribasi omillami tanlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Bunda quyidagi qoidalarga bo‘ysunish kerak: - Birinchi navbatda, ко‘rsatkichlar orasidagi sababli bog‘lanishlami hisobga olish zarur, negaki, faqat ulargina 0‘rganilayotgan holat mohiyatini ochib beradi. Natijaviy ko‘rsatkichli matematik munosabatlarda joylashgan bu kabi omillaming tahlili unchalik ahamiyat kasb etmaydi.
Korrelyatsion model uchun omillami saralashda analitik guruhlash, parallel va dinamik qatorlami solishtirish, chiziqli grafiklar katta yordam beradi. Ular yordamida o‘rganilayotgan ko‘rsatkichlar orasidagi bog‘lanish mavjudligi, shakli va yo‘nalishini aniqlash mumkin.
Sanab o‘tilgan shartlami hisobga olgan holda va omillami saralash usullarini qo‘llagan holda ko‘p omilli korrelyatsion modelning rentabellik darajasi (F) uchun uning darajasiga kata ta’sir ko‘rsatuvchi quyidagi omillar tanlab olingan.
x1 - material unumi, so‘m;
X2 — jamg‘arma unumi, so‘m;
X3 - mehnat unumdorligi (bir ishchining o‘rtacha yillik ishlab chiqarishi), ming so‘m;
x4 - korxona aylanma mablag‘ining aylanish davomiyligi, kun;
x5 - yuqori sifatli mahsulotning solishtirma og‘irligi, %
Har bir omil va natijaviy ko‘rsatkichlardan yig‘lgan boshlang'ich ma’lumotlar aniqligi, bir turdaligi va me’yoriy taqsimot qonunlariga mos kelishi tekshirilgan bo‘lishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
