Sulaymonova m. X

 
§2. Yer tuzishda mehnatni me’yorlashning rivojlanishi va takomillashishi 
Yer tuzishda mehnatni me’yorlash juda murakkab jarayon hisoblanadi. Bu 
bir tomondan yer tuzish bo‘yicha ishlarni bajarishdagi tabiiy sharoitlarning turli xil 
bo‘lishi, ikkinchi tomondan, yer tuzish bo‘yicha bajariladigan ishlarning ko‘pchilik 
qismi iqtisodiy, texnik va huquqiy jihatdan kompleks tarzdagi yechimlarni talab 
qiladi. Shularni e’tiborga olgan holda uzoq vaqt davomida yer tuzish ishlariga 
ishbay xaq to‘langan. Bu esa o‘z navbatida, ushbu usulda ishning yaxshi sifatda 
bajarilishini ta’minlash uchun bir xil me’yorlar ishlab chiqilishini talab qilgan, 
negaki, bu davrda yer tuzish ishlarini bajarishda qo‘llaniladigan texnik vositalar 
unchalik takomillashmagan edi. Ikkinchi tomondan esa, ushbu ishlarni bajarishda 
faqatgina yer tuzuvchilar, aksariyat xollarda asosan yer tuzish ishlarining texnik 
qismini ham o‘zlari bajarganlar. Bu esa o‘z navbatida, ushbu davr uchun joyning 
tabiiy va iqtisodiy sharoitlarini hisobga olgan holda me’yorlarni ishlab chiqishni 
taqazo etgan. 
O‘zbekistonda ham yer tuzish ishlarini me’yorlash, ayniqsa 1960 yildan 
keyin, ya’ni yer tuzish xizmatining xodimlari mehnatiga xaq to‘lashning yangi 
tizimiga o‘tilganidan so‘ng ancha takomillashgan. Ishlab chiqilgan me’yorlar endi 
oldingilarga nisbatan faqatgina tuzilish tamoyillari, me’yorlanadigan birliklar, 
me’yorlarni tashkil etuvchi omillar bilangina emas, balki miqdorlari bo‘yicha ham 
farq qilgan. Bu esa o‘z navbatida, yer tuzish ishlariga me’yorlar ishlab chiqishda 
yagona ilmiy asoslangan uslublarning yo‘qligidan dalolat bergan. 
Yana bitta asosiy sabab shundan iborat bo‘lganki, me’yorlar asosan tajriba-
statistik yo‘l bilan aniqlangan. Davlat yer tuzish loyiha instituti tashkil etilgandan 

---

53 
boshlab, ya’ni 1961 yildan, me’yorlashga, mehnatni ilmiy tashkil etish asosi 
sifatida katta ahamiyat berila boshlandi. Alohida tuzilgan yer tuzish ekspeditsiyasi 
tomonidan ishlab chiqarish me’yorlarini ishlab chiqish uchun tajriba ishlari olib 
borildi. Bunday tajribalar loyiha institutining barcha viloyatlaridagi filial va 
bo‘limlarida ham olib borildi. Natijada, respublika bo‘yicha yagona ishlab 
chiqarish me’yorlarini ishlab chiqish imkoniyati tug‘ildi. Hozirgi iqtisodiyotning 
bozor munosabatlari sharoiti mehnatni me’yorlash bo‘yicha ishlarni yanada 
yaxshilashni taqazo etadi. Buning uchun bu masala bilan doimiy ravishda 
shug‘ullanib borish kerakdir.