Sulaymonova m. X

§2. Mehnatga haq to‘lash tizimi va shakllari 
Jamiyatimizda ikkita asosiy shaklda ish haqi qo‘llaniladi, yani ishbay va 
vaqtbay ish haqi. Ishbay ish haqi shaklida to‘lanadigan mehnat haqi bajariladigan 
ishning hajmi va sifatiga qarab belgilanadi. Mehnatga vaqtbay ish haqi to‘lash, bu 
mehnat natijalarini o‘lchov birligi bo‘lmagan xodimning xaqiqiy ishlagan vaqtiga 
va malakasiga qarab belgilanadi. Bunday ish haqini to‘lash shakllari ishlab 

---

74 
chiqarish xususiyatiga qarab bir necha ko‘rinishda bo‘lib, ular bir butun ish haqi 
to‘lash tizimini vujudga keltiradi. 
Mehnatga ishbay shaklida ish haqi to‘lash to‘g‘ri ishbay, mukofotli ishbay va 
akkord ishbay shakllarga bo‘linadi. Bundan tashqari, ishlab chiqarishning 
sharoitiga qarab, ishbay shaklida ish haqi yakka va guruhli ishbay shaklida bo‘lishi 
mumkin. Ishbay ish haqi shaklini qo‘lashda ishlab chiqarish meyori yoki vaqt 
meyori asos qilib olinadi. Vaqtbay ish haqi oddiy vaqtbay va mukofotli vaqtbay 
shakllarga bo‘linadi. Oddiy vaqtbay shaklida haq to‘lash deganda, xodim bajargan 
ishning hajmi yoki miqdorini o‘lchash imkoni bo‘lmaganda, haqiqiy ishlagan vaqti 
uchun oy, smena, soat sxemasi bo‘yicha to‘langan ish haqi tushuniladi. 
Mukofotli vaqtbay ish haqi shaklida haq to‘lash malum bir ko‘rsatgichga 
erishilganda, sifat ko‘rsatishi yuqori bo‘lganda beriladigan mukofot pulidir. 
To‘g‘ri ishbay haq to‘lash deganda, har bir xodim yoki mutaxassis bajargan 
ish hajmiga yoki etishtirgan mahsulotiga qarab olgan ish haqi tushuniladi. 
Mehnatiga mukofotli ishbay ish haqi to‘lashda to‘g‘ri ishbay haq to‘lashni saqlab 
qolgan holda bajarilgan ish hajmi uchun, u qisqa muddatda, sifatli va ishlab 
chiqarishga sarf qilinadigan moddiy harajatlarning tejalganligi uchun beriladigan 
mukofot pulidir. 
§3. Yer tuzish bo‘yicha loyiha tashkilotlarida