Sun'iy intellekt tizimlari. Qo'llanma 1 Qo'llanma

1.3. FISda bilimlarni ifodalash muammosi
1.3.1. Bilim va ma'lumotlar
Bilimlarni taqdim etish muammosi AI muammolaridan biri sifatida paydo bo'ldi. Bu tibbiyot, geologiya va kimyoda qo'llaniladigan amaliy foydali tizimlarni, birinchi navbatda, ESni yaratish bilan bog'liq. Bunday tizimlarni yaratish tegishli fan bo'yicha to'plangan bilimlarni rasmiylashtirish uchun intensiv harakatlarni talab qiladi.
"Bilimlarni ifodalash" atamasi EHMning dasturiy ta'minotini yaratishning ma'lum bir bosqichi bilan bog'liq. Agar birinchi bosqichda dasturlar ustunlik qilgan bo'lsa va ma'lumotlar "och" dasturlar uchun o'ziga xos "oziq-ovqat" sifatida yordamchi rol o'ynagan bo'lsa, keyingi bosqichlarda ma'lumotlarning roli tobora ortib bordi. Ularning tuzilishi yanada murakkablashdi: kompyuter xotirasining bir katagida joylashgan mashina so'zidan vektorlar, massivlar, fayllar, ro'yxatlarga o'tish sodir bo'ldi. Mavhum ma'lumotlar turlari - sinflar ushbu rivojlanishning tojiga aylandi. Ma'lumotlar tuzilmalarining izchil rivojlanishi ularning sifat jihatidan o'zgarishiga va ma'lumotlarni taqdim etishdan bilimlarni taqdim etishga o'tishga olib keldi.
bilimlarni egallash
Bilimlarni taqdim etish darajasi ma'lumotlarni taqdim etish darajasidan nafaqat murakkabroq tuzilishda, balki muhim xususiyatlarda ham farqlanadi: izohlash, tasniflangan havolalarning mavjudligi, vaziyat munosabatlari(bir vaqtning o'zida, fazoning bir nuqtasida bo'lish va hokazo, bu munosabatlar xotirada saqlanadigan ma'lum bilimlarning vaziyatga mosligini belgilaydi). Bundan tashqari, bilim darajasi umumlashtirishning maxsus tartib-qoidalarining mavjudligi, tizimda mavjud bo'lgan bilimlarni to'ldirish va boshqa bir qator protseduralarning mavjudligi kabi belgilar bilan tavsiflanadi.
Ma'lumotlarni taqdim etish passiv jihatga ega: kitob, jadval, ma'lumot bilan to'ldirilgan xotira. AI nazariyasi bilimlarni taqdim etishning faol tomonini ta'kidlaydi: bilimlarni egallash nafaqat eslab qolish, balki idrok etilgan (o'zlashtirilgan, o'zlashtirilgan) bilimlarni ular asosida fikrlash uchun qo'llash imkonini beruvchi faol operatsiyaga aylanishi kerak.
1.3.2. O'z-o'zidan ishlab chiquvchi mashinalar g'oyasi
AI sohasidagi tadqiqotlar kibernetika g'oyalari ta'siri ostida paydo bo'ldi - birinchi navbatda, tirik organizmlarda, jamiyatda va texnologiyada, xususan, kompyuterlarda axborotni boshqarish va uzatish jarayonlarining umumiyligi g'oyasi.
AI muammosining an'anaviy ko'rinishida falsafiy jihatdan maqbulligi g'oyalar tartibi va aloqasi narsalarning tartibi va aloqasi bilan bir xil ekanligi haqidagi asosiy g'oya bilan bog'liq edi. Shunday qilib, kompyuterda “g‘oyalar olami”ni takror ishlab chiqaruvchi strukturani yaratish shunchaki moddiy olam tuzilishiga izomorf strukturani yaratishni, ya’ni “dunyoning elektron modeli”ni qurishni anglatardi. Ushbu model kompyuter modeli - insonning dunyo haqidagi bilimlari modeli sifatida ko'rib chiqildi. Insonning fikrlash jarayoni kompyuterda kompyuter modelini ma'lum bir yakuniy holatga o'tkazishi kerak bo'lgan modelning bunday o'zgarishlarini mashina qidiruvi sifatida talqin qildi. SRI oldindan belgilangan maqsadga - ma'lum xususiyatlarga ega bo'lgan holatga olib keladigan model holatlarini qanday o'zgartirish haqida bilimga muhtoj edi. Dastlab, kompyuterning unda saqlangan modelni mustaqil ravishda o'rganish, ya'ni belgilangan maqsadga erishish strategiyasini o'z-o'zidan o'rganish uchun fundamental qobiliyatiga ishonish keng tarqalgan edi.
Ushbu faraziy qobiliyat kelajakdagi "fikrlash mashinalari" ni yaratish uchun asos sifatida mashina ijodkorligining imkoniyati sifatida talqin qilindi. Va haqiqatda ishlab chiqilgan tizimlarda, maqsadga erishish yaratilgan modellarni nazariy tahlil qilish va ular bo'yicha o'tkazilgan tajribalar natijalari, o'z-o'zini qurish g'oyalari asosida algoritmlar yordamida inson tajribasi asosida amalga oshirilgan. -ko'pchilik uchun ta'lim tizimlari eng istiqbolli bo'lib tuyuldi. Faqat 80-yillarga kelib, insonning voqelik haqidagi bilimlaridan intellektual tizimlarda foydalanish muammosining ahamiyati aniqlandi, bu bilim bazalari va mutaxassislarning shaxsiy bilimlarini olish usullarini jiddiy rivojlantirishni talab qildi.
1.3.3. Fikrlash intellektual faoliyatning tarkibiy qismi sifatida
Ushbu yo'nalishning rivojlanishi bilan refleksiv boshqaruv g'oyasi paydo bo'ldi. Shu paytgacha kibernetikada boshqarish ob'ektga uning xatti-harakatlariga bevosita ta'sir ko'rsatadigan signallarni uzatish sifatida qaralgan va boshqarish samaradorligiga qayta aloqa - boshqariladigan ob'ektning reaktsiyalari haqida ma'lumot olish orqali erishilgan. Reflektiv xuddi shu boshqaruv- ob'ektning dunyo qiyofasiga ta'sir qiluvchi ma'lumotlarning uzatilishi mavjud. Shunday qilib, fikr-mulohazalar ortiqcha bo'lib chiqadi - sub'ektning holati uzatuvchi ma'lumotga, ya'ni ob'ektga ma'lum.
An'anaviy FIS shaxmat o'yini kabi maqsadga yo'naltirilgan xatti-harakatlar mafkurasiga asoslanadi, bu erda ikkala sherikning maqsadi har qanday qurbonlik evaziga mat qilishdir. Shaxmat dasturlari sun'iy intellekt usullarini qo'llash uchun juda muhim bo'lganligi bejiz emas.
O'z modelining yoki "atrofdagi barcha voqelik" modelining ishlashini tahlil qilish (topshirilgan vazifa doirasida), uning holatini nazorat qilish, holatni bashorat qilish - bu aks ettirishni amalga oshirishdan boshqa narsa emas. Ko'zgu - bu ma'lum bir metall daraja. Maqsadlarni shakllantirish va ushbu maqsadlarga erishish mumkinligi to'g'risida mantiqiy xulosalar chiqarish imkonini beruvchi Prolog kabi yuqori darajadagi dasturlash tillaridan foydalanish bilan aks ettirishni amalga oshirish vazifasi allaqachon qisman hal qilinishi mumkin. Ularning yordami bilan siz oldingisining xatti-harakatini baholashga imkon beradigan o'ziga xos qo'shimchani, o'ziga xos meta-darajani yaratishingiz mumkin. Biroq, "chuqur aks ettirish" yoki "ko'p darajali aks ettirish" atamalarini ko'rib chiqishda tizimning o'zi tomonidan modellarni qurish muammosi paydo bo'ladi. Bu erda mavhum ma'lumotlar turlari kiradi. Ular har qanday cheklangan murakkablikdagi ma'lumotlar tuzilmalarida ishlashga imkon beradi. Shunday qilib, sun'iy intellekt tizimlari aks ettirish modelini o'z ichiga olishi mumkin deb hisoblash mumkin.
Shunday qilib, o'z harakatlarini baholash, "tushunish", ya'ni aks ettirish qobiliyatisiz intellektual tizimni to'liq deb hisoblash mumkin emas. Bundan tashqari, aks ettirish tizimlarning xatti-harakatlarini qurishning asosiy vositalaridan biri sifatida qaralishi kerak. Matematika tili bilan aytganda, fikrlash aqliy tizim mavjudligining zaruriy shartidir.
1.3.4. Bilimlarni ifodalovchi tillar
Qaysidir ma'noda, har qanday kompyuter dasturi bilimlarni o'z ichiga oladi. Pufakcha tartiblash dasturi dasturchining ro'yxat elementlarini qanday tartibga solish bo'yicha bilimlarini o'z ichiga oladi. Ro'yxatlarni saralash muammosini hal qiladigan kompyuter dasturining mohiyatini tushunish umuman oson emas. U dasturchining muammoni hal qilish usuli haqidagi bilimlarini o'z ichiga oladi, ammo bu bilimlarga qo'shimcha ravishda u boshqalarni ham o'z ichiga oladi:
- qo'llaniladigan dasturlash tilining til konstruksiyalarini manipulyatsiya qilish;
- dasturning yuqori ko'rsatkichlariga qanday erishish mumkin;
- yakuniy natijaga erishishda muhim rol o'ynaydigan ma'lumotlarni qayta ishlashning alohida muammolarini hal qilish uchun mos usullarni qanday tanlash va jarayonni boshqarishni qanday tashkil etish.