Suv o’tlari, zamburuglar, lishayniklar va ularning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati Reja

Qizil suv‘tlar - (Rodophyta) qizil suvo‘tlar ham dengiz va
okeanlarda yashaydi. Bulaming tashqi ko‘rinishi va tuzilishi juda
xilma-xil. Ipsimon, tup yoki plastinkasimon shakildagilari uchraydi,
ba’zan ular poya va bargga bolinadi. Hujayrasining po‘sti selluloza
yoki pektindan iborat. Hujayrasi ichida bitta yoki bir nechta yadro va
plastinkasimon yoki yulduzchasimon xromatofor boiadi. Qizil
suvo'tlar xromatoforida qizil rangli alohida pigment - fikoeritrin
bolganligi uchun ular shunday nom bilan ataladi. Qizil suvo'tiar
sporalar va jinsiy yo‘l bilan ko‘payadi. Ularda ham jinssiz va jinsiy
nasi gallanadi. Suvo‘tlari suv, tuproq, taqir yerlar va qoyalarda, qor
hamda muz tog‘larida, daraxt po‘stloqlarida o‘sadi. Suvo‘tlaridan
nihoyatda ko‘p biomassa hosil boiadi. Suvda hech narsaga
birikmasdan yumaloq holda o‘sadigan plankton suvo‘tlar hayvonlaming oziqlanishida ahamiyati katta.Suvo‘tlaming turlarig qarab, suvlarning iflos va tozalik darajasi aniqlanadi.Suvo‘tlaming biomassasi lm 3 suvda 6-1’ gr dan 3’ kg gacha bolishi mumkin.
Insonlar suvollardan oziq-ovqat, yem-xashak sifatida, dehqonchilikda o‘g‘it o‘rnida foydalanadilar.Suvo‘tlarida moy kam bo‘Isa ham, oqsil, uglevod va vitaminlar ko‘p bo‘ladi, sanoat uchun xomashyo hisoblanadi. Klodofora yashil suvo‘tidan sifatli qog‘oz va kartonlar tayyorlanadi. Ko‘pgina suv o‘tlaridan yod, brom olinadi.Suvo‘tlami quruq haydab, ko‘mir smola, kreozid, yog‘och spirti,
atseton olish mumkin. Qo‘ng‘ir suvo'tlarining ba’zilaridan algin
kislotasi olinadi. Algin kislotasi esa to‘qimachilik va hokazo sanoatlarida (gazlama va qog‘ozga ishlov berishda) shuningdek, plastmassa sanoatida ishlatiladi. Sapropel - chirindi qoldiqlaridan iborat organik loyqa (Sibirda ko‘p tarqalgan). U chorvachilikda oziqovqat sifatida ishlatiladi. Uni quruq haydash natijasida smola, koks olinadi. Bulardan o‘z navbatida benzin, kerosin, og‘ir moy, lak,
organik kislotalar, ammiak olsa boiadi. Zamburugiarda xlorofillar va xloroplastlar yo‘q, bundan ma’umki ular anorganik moddalardan organik moddalar sintezlamaydi. Ular nam joylarda tez ko‘payadilar hamda organik moddalarga muhtojlik sezadilar. Atrof-muhit quruqlashganda zamburugiar ham qurib
qolishga moyil boiadi. Ular sporalar yordamida ko’payadi.
Zamburugiar tallofit o‘simliklardir, chunki ular ham hech qachon
suvo‘tlari singari haqiqiy to'qima hosil qilmaydi va ulami tanasi
qismlarga (barg, poya, ildizga) boiinmaydi. Ularning ko‘pchiligi
mikroskopik mayda boiib, nonda mog‘or, o‘simlik barglarida
zangsimon dogiar va shunga o‘xshash shakillarda ham ko'ririadi,
Zamburug‘ tanasini mikroskop ostidan qarasak, uni chalkashib
ketgan juda ko‘p ipchalar yoki gifalardan iboratligini, gifalar
to‘planib mitseliy hosil qilganini ko'ramiz. Gifalar shoxlangan va shoxlanmagan, bir hujayrali yoki ko‘p hujayrali boiishi mumkin. Gifa hujayralari bitta yadroli —
monokariot, ikki yadroli - dikariot hamda ko‘p yadroli- koenotsitik