- Bajardi: Nazarova Dildora
Reja: - Suvda va quruqlikda yashovchilar sinfiga umumiy tavsif.
- Suvda va quruqlikda Tashqi va ichki tuzilishi.
- Suvda va quruqlikda xilma-xilligi.
- Suvda va quruqlikda kelib chiqishi.
Baqasimonlar (Ranidae) - Baqalar, baqasimonlar (Ranidae) — dumsiz, suvda hamda quruqlikda yashovchilar oilasi. Tanasining uz. 3 sm dan 20 sm, ba`zan 32 sm gacha. Tishlari yuqori jag`larida joy-lashgan. Tanasi ixcham, orqa oyoqlari nisbatan uzun (sakrovchi).
Baqasimonlar (Ranidae) - 46 urug`i 555 turi ma`lum. Jan. Amerika, Jan. Avstraliya va Yangi Zelandiyadan tashqari yer yuzining hamma qitalarida keng tarqalgan. Evolyatsiya jarayonida sodir bo`lgan adaptiv radiatsiya tufayli bu oila bir necha filogenetik guruhlarga, 8 kenja oilaga bo`lingan. Ularning asosiysi asl B. (Rana) urug`i 200 turni, shu jumladan uz. 32 sm, og`irligi 3,5 kg keladigan goliaf baqasini (R. goliaph) va ho`kiz-baqani o`z ichiga oladi. Asl baqalar ning orqa oyoqlaridagi barmoqlari orasida pardasi, tilining orqa erkin uchida ayrisi bo`ladi. O`lja ushlayotgan baqalar tilining orqa tomonini otadi. Asl baqalar yashil (o`t) baqa (R. temporaria), hovuz baqasi (R. esculenta, ya`ni R. lessonae), o`tkir tumshuq baqa (R. arvalis, ya`ni R. terrestris) Yevropaning sharqiy qismida uchraydi.
O`rta Osiyo, jumladan O`zbekistonda asl baqalar ning faqat bir turi — ko`l baqasi (R. ridibunda) tarqalgan. Bu tur Kavkaz, Qozog`iston va Yevropa mamlakatlarida ham uchraydi. Ko`l baqasining suvda yashaydigan shakli yashil, quruqlikda yashaydigan shakllari esa qo`ng`ir tusda bo`ladi. baqalar ning bir qancha turlari (o`tkir tumshuq baqa, yashil baqa), suv havzalari yaqinidagi nam joylarda yashab, faqat ko`payish davrida suvga tushadi, boshqalari (mas, ko`l baqasi) asosan suvda yashaydi va o`rmon hamda dasht mintaqalaridagi suv havzalarida tarqalgan. B. odatda juda harakatchan bulib, faol hayot kechiradi. - O`rta Osiyo, jumladan O`zbekistonda asl baqalar ning faqat bir turi — ko`l baqasi (R. ridibunda) tarqalgan. Bu tur Kavkaz, Qozog`iston va Yevropa mamlakatlarida ham uchraydi. Ko`l baqasining suvda yashaydigan shakli yashil, quruqlikda yashaydigan shakllari esa qo`ng`ir tusda bo`ladi. baqalar ning bir qancha turlari (o`tkir tumshuq baqa, yashil baqa), suv havzalari yaqinidagi nam joylarda yashab, faqat ko`payish davrida suvga tushadi, boshqalari (mas, ko`l baqasi) asosan suvda yashaydi va o`rmon hamda dasht mintaqalaridagi suv havzalarida tarqalgan. B. odatda juda harakatchan bulib, faol hayot kechiradi.
Qanotli hasharotlar, yirik baqalar esa mayda umurtqalilar bilan oziqlanadi. Ayrim baqalar suv havzalari tubidagi balchikda, boshqalari quruqlikdagi pana joylarda yashaydi. Asosan suv havzalariga tuxum qo`yib ko`payadi. Urg`ochisi 500 dan 11 minggacha tuxum qo`yadi. - Qanotli hasharotlar, yirik baqalar esa mayda umurtqalilar bilan oziqlanadi. Ayrim baqalar suv havzalari tubidagi balchikda, boshqalari quruqlikdagi pana joylarda yashaydi. Asosan suv havzalariga tuxum qo`yib ko`payadi. Urg`ochisi 500 dan 11 minggacha tuxum qo`yadi.
Ko`pchilik B. ko`payish davrida har xil ovoz chiqarib sayraydi. Baqalar ovozi har bir tur va jineda o`ziga xos bo`ladi. Ayrim B. (mas, kul B.) ko`pchilik mamlakatlarda pishirib iste`mol kilinadi. B. lab. tekshirishlari uchun asosiy ob`yekt hisoblanadi. Shim. Amerikada uchraydigan leopard B. Xalqaro Qizil ki-tobga kiritilgan. - Ko`pchilik B. ko`payish davrida har xil ovoz chiqarib sayraydi. Baqalar ovozi har bir tur va jineda o`ziga xos bo`ladi. Ayrim B. (mas, kul B.) ko`pchilik mamlakatlarda pishirib iste`mol kilinadi. B. lab. tekshirishlari uchun asosiy ob`yekt hisoblanadi. Shim. Amerikada uchraydigan leopard B. Xalqaro Qizil ki-tobga kiritilgan.
Salamandrasimonlar (Salamandridae) - Salamandrasimonlar (Salamandridae) — dumli suvda va quruklikda yashovchilar oilasi. Uz. 10—28 sm. Tishlari ustki va ostki jag`larida joylashgan; qrvoklari rivojlangan; voyaga yetgan davrida o`pkasi bor. 45 turi Yevrosiyo, Shim. Afrika, Shim. Amerikada tarqalgan. Haqiqiy salamandralarga dumli salamandralar, tritonlar urug`lari kiradi.
Haqiqiy salamandralar Markaziy va Jan. Yevropa, Shim. G`arbiy Afrika, Jang`arbiy Osiyoda tarqalgan. Quruqlikda yashaydi. Dog`li, ya`ni olovli salamandra ko`pchilikka ma`lum, uz 20—28 sm; qora yaltiroq tanasida yorqin sariq rangli dog`lari bo`ladi; tirik tug`adi. Uzun dumlilardan Kavkaz salamandrasi G`arbiy Kavkazda uchraydi; uz. 19 sm gacha, endemik tur. Tritonlar suvda va suv bo`yida hayot kechiradi; salqin va nam o`rmonlar, tog` daryolari bo`yida uchraydi, okshomlari va kechasi ovga chiqadi; mayda umurtqasizlar bilan oziklanadi. - Haqiqiy salamandralar Markaziy va Jan. Yevropa, Shim. G`arbiy Afrika, Jang`arbiy Osiyoda tarqalgan. Quruqlikda yashaydi. Dog`li, ya`ni olovli salamandra ko`pchilikka ma`lum, uz 20—28 sm; qora yaltiroq tanasida yorqin sariq rangli dog`lari bo`ladi; tirik tug`adi. Uzun dumlilardan Kavkaz salamandrasi G`arbiy Kavkazda uchraydi; uz. 19 sm gacha, endemik tur. Tritonlar suvda va suv bo`yida hayot kechiradi; salqin va nam o`rmonlar, tog` daryolari bo`yida uchraydi, okshomlari va kechasi ovga chiqadi; mayda umurtqasizlar bilan oziklanadi.
Urug`lanishi ichki; urgochisi tuxumlarini suvga qo`yadi. Lichinkasi suvda rivojlanadi. Ko`pchilik turlari tuxumdan tirik tug`adi. Lab. hayvonlari sifatida foydalaniladi. O`rta Osiyo hududida S. uchramaydi; tritonlar akvariumda boqiladi. - Urug`lanishi ichki; urgochisi tuxumlarini suvga qo`yadi. Lichinkasi suvda rivojlanadi. Ko`pchilik turlari tuxumdan tirik tug`adi. Lab. hayvonlari sifatida foydalaniladi. O`rta Osiyo hududida S. uchramaydi; tritonlar akvariumda boqiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
