«Su`wretlew o`neri ha`m siziw kafedrasi.» Kompyuter grafikasi pa`ni boyinsha
Download 421.7 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Talaba ´zlashtirishini tekshirish uchun savollar
- VII-MASh¢ULOT Mavzu
- «Papka» yacheykasiga «Moi dokumenti» papkasi ³´yiladi. 2.Yangi papka ochish-«Sozdat` papku» tugmasi «Sich³on» yordamida
- «Sozdanie papki»-darchasi paydo b´ladi. Undagi «Imya» yacheykasiga yangi papkaning nomi, masalan 10-11-02 guruxining nomi kiritiladi va «OK»
- «Soxranit`» tugmasi «Sich³on» yordamida yoki «Enter» tugmasi yuklanadi. Natijada ekrandagi chizma fayli yangi papkada xotiraga yozilib ³oladi (67
- Talaba ´zlashtirishini tekshirish uchun savollar
- VIII-MASh¢ULOT Mavzu
|
VI – MASh¢ULOT Ìàâçó
Ìàâçó Ìàâçó
Ìàâçó: : : : ×èçìàíè òàõðèð ³èëèøíèíã àñîñèé áóéðó³ëàðè âà óëàðäàí ôîéäàëàíèø àëãîðèòìëàðè
Ìàø Ìàø
Ìàø Ìàø²
² ² ²óëîò óëîò óëîò
óëîò ðåæàñè ðåæàñè
ðåæàñè ðåæàñè:
: : : 1. «Peremestit`»-«K´chirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 2. «Povernut`»-«Burish» buyru²i va undan foydalanish algo-ritmi; 3. «Masshtab» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 4. «Udlint`»-«Uzayrirish» buyru²i va undan foydalanish al-goritmi; 5. «Faska» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 6. «Razorvat`»-«Uzish» buyru²i va undan foydalanish algo-ritmi. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Redaktirovanie geome-trii», 2-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., 199 ÷ 214 betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft 2000. III-bob. 49
6.1. «Peremestit`»-«K´chirish» buyru²idan foydalanib
ekrandagi biror ob`ektni-chizmani ekranning bir joyidan ikkinchi joyiga k´chiriladi. Bu buyru³ ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Peremestit`»-«K´chirish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Mulo³atlar darchasida «Ob`ektni k´rsating» s´rovi paydo b´ladi Unga javoban ob`ektlar kvadrat nishoncha bilan «Sich³on» yordamida aloµida-aloµida yoki t´²ri t´rtburchak ochib bir y´la µammasi ajratiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 2.
s´rovi paydo b´ladi. Ob`ektning biror nu³tasi, masalan, ekrandagi t´²ri t´rtburchakning ³uyi chap burchagi kvadrat nishoncha - kursor bilan yuklanib, «Enter» yordamida ³ayd etiladi. Chizma kursor yordamida bo²lanib, «Sich³on» tugmasini bosgan µolda yangi joyga k´chiriladi. Chizmaning yangi joydagi tasvirini «Sich³on» tugmasini ³ayta yuklab µosil ³ilinadi(56-rasm).
56-rasm 6.2.
«Povernut`»-«Burish» buyru²idan foydalanib ekrandagi biror kesmani yoki chizmani berilgan burchakka burish mumkin. Ekrandagi biror kesmani bu buyru³dan foydalanib, masalan 25 gradusga burish algoritmi ³uyidagicha b´ladi: 50
1.
«Povernut`» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Select objects: - Ob`ektni tanlang». Ob`ekt, masalan gorizontal t´²ri chizi³ kvadrat nishoncha bilan tanlanadi va uni avval «Sich³on» bilin ajratiladi µamda, «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda navbatdagi s´rov paydo b´ladi: «Specify base point:»- «Tayanch nu³tasini-burish markazini k´rsating». 2. Kursor bilan tayanch burish nu³tasi-markazi k´rsatiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s´rov paydo b´ladi: «Specify rotation angle or [Reference]:»-«Burish burchagining ³iymatini kiriting». 3. Burish burchagining ³iymati, masalan 25 gradus (gradus s´zi yoki belgisi kiritilmaydi) teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Natijada berilgan gorizontal vaziyatdagi kesma berilgan burchakka, ya`ni 25 gradusga burilib ³oladi(57-rasm).
57-rasm
Bunda burchak ³iymati musbat ishorali b´lsa, kesma soat strel`kasi y´nalishiga teskari buriladi. Burchak ³iymati manfiy ishorali b´lsa, kesma soat strel`kasi y´nalishi b´yicha buriladi. Agar burish burchagining ³iymati ixtiyoriy b´lsa, kesma yoki ob`ekt «Sich³on» yordamida buriladi va ³ayd etiladi. Natijada kesma ixtiyoriy burchakka burilib ³oladi. 6.3. «Masshtab» buyru²idan foydalanib, ekrandagi
chizmani kattalashtirish yoki kichiklashtirish mumkin. Bu buyru³dan ³uyidagi algoritm asosida foydalaniladi: 51
1.
«Masshtab» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Select objects:»- «Ob`ektni tanlang». Ob`ekt, masalan t´²ri t´rtburchak kvadrat nishoncha bilan avval «Sich³on» yordamida ajratiladi, s´ngra «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda navbatdagi s´rov paydo b´ladi: «Specify base point:» - «Tayanch nu³tasini k´rsating». 2. Kursor bilan tayanch nu³tasi, masalan misoldagi t´²ri t´rtburchakning ³uyi chap burchagi k´rsatiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s´rov paydo b´ladi: «Masshtabning ´lcham ³iymatini kiriting». 3. Bu s´rovga masshtab ³iymati, masalan kattalashtirish b´lsa, birdan katta va kichiklashtirish b´lsa, birdan kichik ³iymat teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Natijada berilgan t´²ri t´rtburchakning kattalashgan yoki kichiklashgan tasviri µosil b´ladi. Chizmada t´²ri t´rt burchak ikki marta kattalashtirib tasvirlangan (58-rasm).
58-rasm
6.4. Chizmadagi biror t´²ri chizi³ni yoki aylana yoyini uzaytirish, «Udlinit`»-«Uzaytirish» buyru²i
yordamida amalga
oshiriladi. Ekranda
tasvirlangan kesma ³uyidagi algoritm asosida uzaytiriladi:
1.
mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Select an object or [DELta/Percent/Total/DYnamic]:» - «Ob`ektni tanlang». Bu s´rovga «R» protsent s´zining bosh µarfini terib, «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda navbatdagi s´rov paydo b´ladi: «Uzaytirish ³iymatini protsentlarda kiriting». 52
2. Bu s´rovga 100 foyizdan katta b´lgan protsent ³iymati masalan 200, teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Ob`ektni va uzaytirish y´nalishini k´rsating» s´rovi paydo b´ladi. 3. Bu s´rovga t´²ri chizi³ yoki aylana yoyining uzaytirilishi kerak b´lgan uchi, «Sich³on» yordamida kvadrat nishoncha bilan yuklanadi. Natijada berilgan t´²ri chizi³ yoki aylana yoyi kiritilgan foyiz ³iymatiga uzayib ³oladi(59-rasm).
59-rasm
Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Ob`ektni va uzaytirish y´nalishini k´rsating» s´rovi paydo b´ladi. Bu s´rovga avvaldagidek, kesmaning uchini kvadrat nishoncha bilan ³ayd etib, uni yana µam uzatiriladi. Bunday amallarni ³ayta-³ayta bajarib, t´²ri chizi³ni yoki aylana yoyini xoxlagan uzunlikka uzaytirish mumkin. 6.5. Ekrandagi chizmalarda burchaklarning faskalari «Faska» buyru²idan foydalanib bajariladi. Masalan, t´²ri t´rtburchakni uchlarini bir tomonining ´lchami 10 mm va ikkinchi tomonining ´lchami 15 mm b´lgan faskasini ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Faska» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Shunda mulo³atlar darchasida ikki ³atorli ³uyidagi s´rovlar paydo b´ladi: birinchi ³atorida faska buyru²iga avval kiritib ³´yilgan uning k´rsatkichlari, ya`ni «Trim» µolatdami, faskani birinchi tomoning ´lchami 5, faskani ikkinchi tomoning ´lchami 5» va ikkinchi ³atorida «Birinchi t´²ri chizi³ni k´rsating yoki [faska tomolarining ´lchamlarini kiriting]:».
53
2. Bu s´rovga ´lcham s´zining bosh µarfi «D» terib, «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Faskani birinchi tomonining ´lchami kiritilsin» s´rovi paydo b´ladi. Bu s´rovga masalan, uning birinchi tomoni 10 mm b´lsa, 10 ra³amini terib, «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida ³uyidagi «Faskani ikkinchi tomoning ´lchami kiritilsin» s´rov paydo b´ladi. Uning ikkinchi tomoni 15 mm b´lsa, 15 ra³amini terib, «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda komp`yuter «Faska» buyru²idan chi³ib ketadi. Shunda komp`yuter odatdagidek, yangi buyru³ s´raydi. 4. Shuning uchun «Faska» buyru²iga ³ayta ikkinchi marotaba kiriladi. Mulo³atlar darchasida paydo b´lgan ikki ³atorli «Trim µolatdami, faskani birinchi tomoning ´lchami 10, faskani ikkinchi tomoning ´lchami 15» va «Birinchi t´²ri chizi³ni k´rsating yoki [faska tomolarining ´lchamlarini kiriting]:» s´roviga, t´²ri t´rtburchakning biror tomoni «Sich³on» yordamida kvadrat nishoncha bilan ³ayd etiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Ikkinchi t´²ri chizi³ni k´rsating:». S´ralgan tomoni kvadrat nishoncha bilan k´rsatilgach, t´²ri t´rtburchakning tomonlari k´rsatilgan burchagining faskasi olinib ³oladi(60-rasm).
60-rasm
6.6. Chizmadagi biror t´²ri chizi³ni yoki aylana yoyini uzish «Razorvat`»-«Uzish» buyru²idan foydalanib, amalga oshiriladi. Ekranda tasvirlangan t´²ri t´tburchakning yu³ori tomoni ³uyidagi algoritm asosida uziladi: 1.
«Razorvat`»-«Uzish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Ob`ektning birinchi uzilish nu³tasini k´rsating». Bu s´rovga ob`ektning-t´²ri t´rtburchakning biror tomonini
54
uzilish joyining birinchi nu³tasi kvadrat nishoncha bilan k´rsatiladi. Shunda navbatdagi s´rov paydo b´ladi: «Ob`ektning ikkinchi uzilish nu³tasini k´rsating»». 2. Bu s´rovga «Sich³on» yordamida kvadrat nishoncha bilan ob`ektning ikkinichi uzilish nu³tasi k´rsatiladi. Natijada t´²ri t´rtburchakning nu³talari k´rsatilgan tomoni, bu nu³talar orali²ida uzilib ³oladi (61-rasm).
61-rasm Yu³orida ´tilgan materiallar asosida 62 va 63-shakllarda keltirilgan tasvirlar ekranda bajarilsin.
62-rasm 2 8
290
R25
55
63-rasm
R25
R100
∅ 25 56
Talaba ´zlashtirishini tekshirish uchun savollar:
1. «Peremestit`» - «K´chirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi yozib bering; 2. «Povernut`» - «Burish» buyru²i va undan foydalanish algoritmida ³anday k´rsatkislar komp`yuterga kiritiladi; 3. «Masshtab» buyru²i va undan foydalanish algoritmini aytib bering; 4. £anday ³ilib «Udlint`» - «Uzaytirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi asosida kesmaning uzunligi ikki barobarga uzaytiriladi; 5. Tomolari bir yoki ikki xil ´lchamli burchak faskalarini «Faska» buyru²dan foydalanib algoritmini tuzib bering; 6. Kesmani yoki biror chizi³ni «Razorvat`» - «Uzish» buyru²idan foydalanib uzish algoritmini aytib bering.
axborotlarni-chizmalarni xotiraga sa³lash. Mash²ulot rejasi: 1. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash buyru²i va undan foydalanish algoritmi. 2. Grafik axborotlarni-chizmalarni xotiraga sa³lash tartibi, shaxsiy papka yaratish va fayllarni xotirada sa³lash.
«Переместить»-«К´чириш» буйру²и «Повернуть»-«Буриш» буйру²и «Масштаб» буйру²и
«Удлинить»-«Узайририш» буйру²и «Фаска» буйру²и «Разорвать»-«Узиш» буйру Таянч иборалар: 57
Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Redaktirovanie geome-trii», 4-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., 282 ÷ 284 betlar. 3. B.Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft 2000. III-bob. 7.1. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash buyru²idan
foydalanib chizmadagi biror ob`ektning yoki konturning ichki soµasi shtrixovka ³ilinadi. AutoCAD dasturlari kesim va ³ir³im, aylana va k´pburchaklarning yuzalarini ob`ekt deb ³abul ³iladi. Ob`ektlarning ´zaro kesishuvidan µosil b´lgan berk soµani esa, kontur deb ³abul ³iladi. Bu buyru³dan foydalanib ekrandagi biror ob`ektni yoki konturni ichki berk soµasi ³uyidagi algoritm asosida shtrixovka ³ilinadi: 1.
«Shtrixovka» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi, shunda ekranda mulo³atlar darchasi «Granitsa shtrixovki» paydo b´ladi (64-shakl).
64-shakl
Undagi «Bistriy» vkladkasi (uning ´zi yuklangan µolda µam b´lishi mumkin) yuklanib, «Zalivka» yacheykasidagi tugma yuklanadi. Undan kerakli shtrixovka namunasi «Sich³on» yordamida topiladi va yuklanadi. Tanlangan shtrixovkani «Obrazets» - namuna yacheykasida kuzatish mumkin. Darchaning ´ng 58
tomonidagi «Vibor tochki» yoki «Vibor ob`ektov» tugmasi yuklanadi. Agar konturning ichi shtrixovkalansa, «Vibor tochki» tugmasi, agar ob`ektning ichki soµasi shtrixovkalansa, «Vibor ob`ektov» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. Agar «Vibor tochki» tugmasi yuklansa, darcha y´³olib ekranda chizma va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Select internal point: - ichki nu³asini k´rsating», ya`ni konturning ichki soµasida biror nu³ta tanlashni s´raydi. Agar «Vibor ob`ektov» tugmasi yuklansa, darcha y´³olib ekranda chizma va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s´rov paydo b´ladi: «Ob`ektni k´rsating», ya`ni ob`ektning chegaralovchi barcha chizi³larini belgilab chi³ishni s´raydi. 2. Kvadrat nishoncha bilan «Sich³on» yordamida ob`ektning chegaralovchi chizi³lari yoki konturning biror ichki soµa nu³tasi yuklanadi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 3. Shunda yana dastlabki darcha paydo b´ladi va undagi «Prosmotr» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. Natijada oldindan k´rib chi³ish uchun ekrandagi ob`ektning tasviri shtrixovkalangan µolda paydo b´ladi. Agar shtrixovka tasviri talabga javob bermasa, «Sich³on» yoki «Enter» tugmasi yuklanadi va yana ekranda darcha paydo b´ladi. Undagi «Ugol» va «Masshtab» yacheykasidagi burchak va shtrixovka chizi³lari orasidagi ´lchamlar ³iymati kerakli ³iymatlarga ´zgartiriladi. Yana bir bor darchadagi «Prosmotr» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanib, shtrixovka tasviri ³ayta k´rib chi³iladi. Agar shtrixovka tasviri talabga javob bersa, «Sich³on» yoki «Enter» tugmasini yuklab darchaga ³aytiladi (65- shakl).
59
65-shakl
4. Darchadagi «OK» tugmasini «Sich³on» yordamida yuklab, ekranda berilgan ob`ekt yoki konturning shtrixovkasi bajariladi. 7.2. Grafik axborotlarni-chizmalarni xotiraga sa³lash
tartibi. «AutoCAD» da ³uyidagi xotirada sa³lash fayllari majud: - dwg - «AutoCAD»ning standart fayli; - dwt-shablonlar (burchak shtampli asosiy formatlar) fayli;
- dwx-offise,Adobi va COREL paketlar dasturiga joylash fayli - dwg-«AutoCAD»ning standart faylidan foydalanib grafik axboratlar xotiraga kiritiladi. Bunda fayl nomi uni ´zimiz nomlaymiz, fayllarni ramziy belgisi 256 tagacha b´lishi mumkin. -dwg - kengaytmani komp`yuterning ´zi beradi. 60
-dwt-shablonlar (burchak shtampli asosiy formatlar) faylidan foydalanib yangi ishlab chi³ilgan shablonlar xotiraga kiritiladi. -dwx-offise,Adobi va COREL paketlar dasturiga joylash faylidan foydalanib, «AutoCAD»dagi grafik axborotlarni offise, Adobi va COREL paketlariga joylab va ularda ochish mumkin. Ma`lumki komp`terga kiritilgan u yoki bu axboratlar disketlarning ma`lum ³ismida-faylida joylashgan b´lib, ular xotirada anti³a nom bilan sa³lanadi. Komp`yuterda fayllar juda k´p b´lganligi uchun ularni xotiradan cha³irib olishni osonlashtirish kerak b´ladi. Shu ma³sadda fayllar soµalarga ya³in b´lgan yoki shaxsiy yoki maxsus nomli papkada, masalan gurux talabalarining chizmalari, shu gurux nomi bilan atalgan papkada xotirada sa³lanadi.
yuklanadi va undagi «Soxranit` kak» buyru²iga kiriladi. Shunda ekranda µujjatlarni sa³lash «Soxranenie dokumenta» darchasi paydo b´ladi. Undagi «Papka» yacheykasiga «Moi dokumenti» papkasi ³´yiladi. 2.Yangi papka ochish-«Sozdat` papku» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. Bu tugma «Papka» yacheykasi ³atorida undan ´ng tomonda joylashgan b´ladi. Shunda ekranda µujjatlarni sa³lash darchasini ustida «Sozdanie papki»-darchasi paydo b´ladi. Undagi «Imya» yacheykasiga yangi papkaning nomi, masalan 10-11-02 guruxining nomi kiritiladi va «OK» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanib yangi papka yaratiladi. Bu yangi ochilgan papka «Moi dokumenti» papkasida joylashib ³oladi (66-rasm). 61
66-rasm Yangi papkada fayllar ³uyidagi algoritm asosida xotiraga kiritiladi: 1. Menyular panelidan «Fayl» menyusi «Sich³on» yordamida yuklanadi va undagi «Soxranit` kak» buyru²iga kiriladi. Shunda ekranda µujjatlarni sa³lash darchasi «Soxranenie dokumenta» paydo b´ladi. Undagi «Papka» yacheykasiga «Moi dokumenti» papkasidagi yangi ochilgan papka, ya`ni gurux nomi bilan nomlangan papka ³´yiladi. 2. Darchadagi «Imya fayla» yacheykasiga fayl nomini, masalan «Alieva Barno», ya`ni talabaning familiyasi va ismi terib kiritiladi va «Soxranit`» tugmasi «Sich³on» yordamida yoki «Enter» tugmasi yuklanadi. Natijada ekrandagi chizma fayli yangi papkada xotiraga yozilib ³oladi (67- rasm).
62
67-rasm Barcha ´tilgan materiallar asosida 68-shaklda keltirilgan tasvirning ekrandagi chizmasi bajarilsin.
68-shakl 63
Talaba ´zlashtirishini tekshirish uchun savollar:
1. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash buyru²i yuklangach ³anday amallar bajariladi; 2.
«Prosmotr» tugmasi ³anday vazifani bajaradi. 3. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash chizi³lari orasidagi masofa ³anday ³ilib ´zgartiriladi. 4. Shtrixovkalash chizi³larini gorizontal chizi³³a nisbatan o²ish burchagi ³anday ³ilib ´zgartiriladi. 5. AutoCAD dasturlarida shtrixovkalash ob`ekti va konturi deb ³anday berk yuzalarga aytiladi.
6. Grafik axborotlarni xotiraga ³anday sa³lanadi. Shaxsiy papka ³anday yaratiladi. 7. Fayl deb nimaga aytiladi. 8. Shaxsiy papka nima uchun yaratiladi.
Кесим ва ³ир³им юзаларини штриховкалаш буйру²и Штриховкалаш объекти Штриховкалаш контури
График ахборотларни- чизмаларни хотирага са³лаш Хотирадан ча³ириш Файл
Шахсий папка
|
