Suyak toʻqimasi Suyak Toʻqimasi - Suyak Toʻqimasi ham hujayralar va hujayralararo moddadan tashkil topgan
- 3 xil suyak hujayrasi bor: osteotsitlar, osteoblastlar va osteoblastlar.
- Osteotsitlar hujayralar oraligʻi moddasi bilan oʻralgan; oʻsimtalar yordamida oʻzaro tutashgan; suyak toʻqimasida moddalar (oqsil, suv, ion) almashinuvini, osteoblastlar esa suyaklar hosil boʻlishini, ularning soʻrilish (rezorbsiya) jarayonini taʼminlaydi. Osteoblastlar va osteoklastlarning birgalikda taʼsiri suyak ning oʻsishi va funksional zoʻriqishi oʻzgarishining asosini tashkil etadi.
Plastinkasimon suyak toʻqimasi - Voyaga yetgan organizmda barcha
- suyaklar - yassi, naysimon suyaklarning asosiy qismi plastinkasimon suyakdan
- tashkil topgan boiadi. Bu suyakning asosini suyak plastinkalari tashkil etib,
- plastinkalar ingichka, bir-biriga parallel holda joylashgan kollagen tolalardan
- va osteotsit hujayralardan iborat
Naysimon suyaklarning tuzilishi - Naysimon suyakda anatomik jihatdan diafiz va epifiz qismlari
- tafovut etiladi. Diafiz qismi naysimon shaklda boiib, devori kompakt qismdan
- tashkil topgan. Kompakt moddasi esa bir-biriga juda ham zich birlashib ketgan
- suyak plastinkalaridan tashkil topgan (86- rasm). Epifizlar esa tashki
- tomonidan yupqa kompakt suyak bilan qoplangan boiib, ichki tomoni g‘ovak
- moddadan tashkil topgan.
Suyak devorining o‘rta qavatini osteonlar hosil qilib, ular kompakt
suyakning struktura birligi hisoblanadi (87- rasm). Osteonlar ham
plastinkalardan iborat bo‘lib, ular konsentrik halqalar sifatida qon tomirlarni
o‘rab joylashadi. Osteon markazida qon tomirlar joylashib, devori esa qalinligi
5—20 mkm boigan, bir-birining ichiga kirgan silindrlar sistemasidan tuzilgan.
Suyak usti pardasi (periost) va endost Suyak tashqi tomondan suyak usti - pardasi (periosteum) bilan o‘ralgan. Unda ikki qavat: ichki hujayrali va tashqi
- tolali qavatlar farqlanadi. Ichki qismi nozik tolali biriktiruvchi to‘qimadan
- tashkil topgan boiib, unda mayda qon tomirlar, osteoblast va osteoklast
- hujayralari joylashadi. Tashqi qavat asosan tolali biriktiruvchi to‘qimadan
- iborat. Endost (endosteum) – juda nozik parda boiib, suyakni ichki tomondan
- qoplaydi.
- Tashqi suyak plastinkalar sistemasining qalinligi 4-12 mkm bo‘lib, birbiriga parallel yo‘nalgan bir nechta plastinkalar yig‘indisidan iborat. Shunisi
- xarakterliki, bu plastinkalar suyakni tashqi tomonidan butunlay o‘rab turadi,
- lekin plastinkalarning oxiri bir-biri bilan tutashmay, ustma-ust joylashib
- tugaydi. Bu qavatda teshib o‘tuvchi kanallar joylashib, ular orqali suyak usti
- pardasidan suyak ichiga qarab qon tomirlar o‘tadi. Bu kanallar oziqlantiruvchi
- kanallar bo‘lib, o‘z devoriga ega boimaydi va Folkman kanallari deb ataladi.
Suyakning mezenximadan rivojlanishi bir-biridan uzoqlashtiradi. Bunday hujayralarni preosteoblastlar deb hisoblash mumkin. Ular kollagen tolalardan tashqari glikozaminoglikanlar ham hosil qiladi. Natijada, hujayra oraliq moddasi oksifil boiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
