Suyuqlik va sochiluvchan moddalarning sathini o'lchash Rеjа

GIDROSTATIK SATH O'LCHAGICHLAR
Gidrostatik sath o'lchagichlar (3- rasm) ham neft va gaz sanoatida suyuqliklar sathini o'lchashda keng qo'llaniladi. Ularning ishlashi quyidagi usulga asoslangan. Agar suyuqlikli idishga vertikal holatda o'rnatilgan trubka tushirilib, unga siqilgan havo berilsa, havoning pezometrik trubkadagi bosimi idishdagi puflanadigan suyuqlik balandligining og'irligiga teng bo'ladi. Bu esa o'z navbatida idishda­gi suyuqlik sathini belgilaydi.
Pezometrik sath o'lchagichlar asosan aralashmalar va agressiv suyuqliklar sarfini o'lchash uchun qo'llaniladi.
Gidrostatik sath o'lchagichlar ikki turga bo'linadi:
1. Pezometrik sath o'lchagichlar.
2. Difmanometrik (suyuqlikning balandligini bevosita o'zgartirish yo'li bilan sathni o'lchash).

3- rasm. Gidrostatik sath o'lchagichlar.

a) pezometrik: 1 - rotametr; 2 - o'lchov asbobi; 3 - pezometrik trubka; 4 - idish;
b) difmanometrik: 1,2 - suyuqlikli idishlar; 3 - difmanometr.

Difmanometrik sath o'lchagichlarda sath o'zgarishini idishdagi suyuqlik ostidagi va ustidagi bosimlar farqi bilan aniqlanadi. O'lchash asboblarining shkalalari sath o'lchov birliklarida yoki foizlarda darajalanadi.

ELEKTRIK SATH O'LCHAGICHLAR
Elektrik sath o'lchagichlar orasida eng ko'p ishlatiladigan sig'imli va omik (qarshilikli) asboblardir. Ularda suyuqlik sathining o'zgarishi biror elektr signaliga o'zgartiriladi.
Sig'imli sath o'lchagichlarda sezgir element sifatida kondensatorli o'zgartgichlar qo'llanilib, moddaning sathi o'zgarishi bilan ularning sig'imi o'zgaradi. Sig'imli sath o'lchagichlarda nazorat qilinayotgan muhitning dielektriklik xususiyatlaridan foydalaniladi. Ular odatda silindrik o'zgartgich va ikkilamchi asboblardan iboratdir (25- rasm).
Sathi o'lchanishi kerak bo’lgan suyuqlik quyilgan idish 1 ga izolyatsion material bilan qoplangan elektrod 2 tushiriladi. Elektrod idish devorlari bilan birgalikda silindrik kondensatorni tashkil qilib, uning sig'imi suyuqlik sathi tebranishi bilan o'zgaradi. Sig'imning kattaligi elektron blok 3 orqali o'lchanadi va o'lchash asbobi 4 ga uzatiladi. Sath o'zining ma'lum qiymatiga erishganda o'lchash asbobi signalizatsiya sxemasida releli elementdan yoki sathni o'lchash sxemalarida ko'rsatuvchi asbobni tashkil qiladi.
Elektrik sig'im, odatda, rezonans va ko'prik sxemalarida o'lcha­nadi. Rezonans usulida o'lchanayotgan sig'im induktivlik konturiga parallel ulanadi va rezonans konturini hosil qiladi. Rezonans konturi o'zgartgichning sig'imidagi ta'minlovchi chastota rezonansiga rostlanadi. O'zgartgichning sig'imi o'zgarishi natijasida uning chastotasi o'zgaradi va rezonans buziladi. Bu usuldan ko'pchilik sig'imli sath signalizatorlarida foydalaniladi.
Ko'prik usulida esa nazorat qilinayotgan sig'im ko'prikning bir yelkasiga ulanadi. Sath o'zgarishi bilan sig'im o'zgaradi va ko'prikda balans vujudga keladi. Nobalanslik signali kuchaytirgich orqali sath birligida darajalangan ko'rsatuvchi elektr asbobiga uzatiladi. Ko'prik usuli ko'pchilik sig'imli sath o'lchagichlarda ishlatiladi. Rezervuardagi sathni o'lchash chegaralari 0 - 5 m; elektron blokdan sathni distansion ko'rsatgichgacha bo'lgan eng katta masofa 1000 m bo'lib, ko'rsatish xatoligi 2 % ga teng.

4- rasm. Sig'imli sath o'lchagich sxemasi.