T atamuratova, X. Ergasheva, M. Qurbonov mutaxassislik

quv ma'lumotlarini bayon qilish usullari

quv ma'lumotlari ( qitish)ni bayon qilishning uch usuli mavjud: o zaki, k rgazmali va amaliy.
Og 'zaki usullar maxsus fanlarni rganishda q llaniladi. Ularga o zaki tushuntirish, suhbat, hikoya, texnik adabiyotlar, darslik va quv q llanmalari, y riqnoma va texnologik hujjatlar bilan ishlash kiradi. Ayrim hollarda talabalarning shunday grafik materiallarini, ya'ni masalan, shartli grafik belgi va ramzlar yordamida ma'lumotlarning katta hajmini qamrab oladigan kinematik va elektr
sxemalarini ham kiritish mumkin..
K rgazmali usul (tajribalar, k rgazmali tajriba, vizual texnik moslamalar, kuzatishlar) talabalarga rganiladigan texnik obyektlar va texnologik jarayonlarni k rib, his qilish imkonini beradi.
Amaliy usul (tajriba va amaliyot ishlari, mashqlar, grafik ishlar va boshq.) talabalarda professional va umummehnat k nikmasi va malakasini shakllantirishga y naltirilgan. Professional va maxsus texnik tayyorgarlik uchun bu usullarning yana bir ahamiyatli tomoni shundaki, ular amaliy bilimlarning asosiy manbalaridan biri hisoblanadi.


. . .


44

Mash ulotlarning asosiy turlari

qituvchi mash ulotni qanday tur, qism va tashkil qiluvchilarga b lishni tushuntiradi.
Talabalarning ta'lim olish jarayoni uchun mash ulot turi, qismi va tashkil qiluvchilarni tanlash t riligining mohiyatini tushuntiradi. Mash ulot turi ma'lum darajada fan dasturi va quv rejasi bilan aniqlanadi, quv elementini zlashtirishning yuqori darajasiga talabalar bir martada emas, balki turli xil mash ulot- larning ketma-ket tkazilishi natijasida erishadi. Shuning uchun qituvchi tomonidan didaktik tizimni aniqlash b yicha bajarilgan ishlarni yetarli, deb b lmaydi,buning uchun mash ulot turini
tanlash zarur.
Mashg 'ulot - qituvchi va talabaning birgalikdagi quv faoliyati. Mustaqil mash ulot - talabaning qituvchisiz quv faoliyati. Mash ulotning (1) asosiy olti turi (2-rasm) orasida eng k p tkaziladigani sinf darsi (2) yoki nazariy mash ulotlardir. Bunda
t liq guruh tarkibida 3ta didaktik masala yechiladi: ma'lumotga ishlov berish (22), bilimni mustahkamlash (23), zlashtirish nazorati (24). Agar mash ulot ushbu masalalarning faqat bittasigagina ba ishlangan b lsa, u ixtisoslashgan (8) mash ulot deyiladi. 0*rta maxsus quv muassasalari uchun eng xarakterlisi kompleks (9) sinf mash uloti b lib, ziga barcha masalalarni biriktiradi.
Amaliy mash ulotlar (3) malaka va k nikmani (III daraja) zlashtirishga m ljallangan. Grafda a anaviy amaliy mash ulot-
larning ikki turi (10, 11) ifodalangan:
I - intellektual k nikmalarni zlashtirish;
T - mehnat harakati, professional malaka va k nikmaga ishlov berish.
Tajriba mash ulotlari (4) talabalarda holatni tadqiq qilganda, ularning parametrlarini lchaganda, y l-y lakay hisoblashlarni bajarganda, tashxislashning grafik k rinishda malaka va k nikmalarga ega b lishlarini k zda tutadi.
45

LMASH UL

	Xillari	Turlari	Qismlari	Tashkil qiluvchilari
s	2. Sinf darsi	Ixtisos- lashgan Kompleks Amaliy Tajriba ishi Maslahat Ishlab chiqarishda Ishlab chiqarish amaliyoti	Ma'lumotlarga ishlov berish Bilimni mustahkamlash zlashtirish nazorati Turli-tumanlik «1» Turli-tumanlik «T» Ish yuzasidan yin Ishlab chiqarish holati tahlili 14.Talabalar guruhlari An'anaviy Izlanuvchi Guruh bilan Yakka holda quv Texnologik 2LDiplomoldi	Ma'ruza Suhbat Seminar Birlamchi Ikkilamchi Ketma-ket

2. 
   rasm. Bilish tasnifi (graf).
   

Maslahatlar (5) xillari b yicha guruhlarga (17) didaktik tizimda
«kichik guruhchalar» b lib ishlashni va yakka holatda (18) «rahbar» tizimidagi k zda tutuvchi ishlarga b linadi.
Kasbga y naltiruvchi fanlarni rganishda ishlab chiqarish (ekskursiya)da (6) mash ulotlar ancha samarali. Ishlab chiqarish amaliyoti (7) quv vaqtining asosiy qismini tashkil qiladi. U b lajak mutaxassislarda mehnat va kasbiy malaka hamda k nikmalarni zlashtirishda muhim rol ynaydi. Odatda, quv (19), texnologik
(20) va diplomoldi (21) amaliyotiga b linadi.

46