Tabiatshunoslik

jilg'a
hosil b o l a d i . Bu 
jilg‘a boshqa jilg‘alarga q o ‘shilib, 
irmoq
hosil qiladi. Irm o q la r bir- 
biriga q o ‘shilib 
daryo
hosil qiladi. 0 ‘zbekistondagi h a m m a daryolar 
soylardan oqib tushayotgan irm o qd an boshlanadi.
Tog‘ daryolari shiddat bilan pastga oqar ekan, o ‘z yo‘lida ulkan-ulkan 
toshlarga, chuqurliklarga duch keladi va ularga uriladi. Osmonga sachragan 
suv tomchilari quyoshda yarqirab, chuqurlikka otiladi. Bular 
sharsharadir.
Daryo inson hayotida katta ahamiyatga ega. Daryo va soylardan ichish 
va ekinlarni sug‘orish u c h u n suv olinadi. Baliqlar ovlanadi. U la rd a har 
xil y u k la r ta s h ila d i. O d a m l a r q a d im z a m o n l a r d a n d a r y o la r n in g
sohillarida yashab, katta-katta shaharlar qurishgan. Bu yerlarda m aza 
qilib d a m olish m um kin.
23-rasm. Tekislikdagi daryo.
38

---

0 ‘zbekistondagi yirik daryolar - Sirdaryo, A m udaryo, C h irc h iq va 
Zarafshon ju d a chiroyli.
Siz bilasizki, 0 ‘zbekistonda yoz issiq va q u ru q keladi, y o m g ‘ir 
y o g ‘m a y d i, s h u sab a b li 
0
‘lk a m iz d a g i m a d a n i y o ‘s im l i k l a r n i n g
h a m m a s in i su g ‘orib turish kerak b o ‘ladi. U la rn i s u g ‘orish u c h u n
kerakli suvni o d a m la r daryo, k o ‘l va s u n ’iy suv havzalaridan oladilar. 
Suvni ariqlardan oqizib, dalalarga yetkazib beradilar.
Topshiriqlar
1. 0 ‘zbekiston xaritasiga qarab, daryolarning qanday tasvirlanishini ko‘rib 
chiqing. U lardan birortasini ko‘rsatib, nom ini aytib bering. Shuni esda 
tutingki, daryolar m anbaidan m ansabiga tom on yo‘nalishda ko‘rsatiladi. 2 .. 
0 ‘z viloyatingizning xaritasiga qarab, qanday daryolar borligini aniqlang.
SU V HAVZALARI SO H IL IN IN G TABIATI
0 ‘lkamizdagi daryo, k o ‘l, suv o m borlari va kanallarning sohillari 
ju d a go‘zaldir. Bu yerlarning tu p ro g ‘i ham isha n a m b o ‘lib, tarkibida 
oziq m o d d a la r k o ‘p. S huning uch u n ham bu yerlardagi o ‘tlar, butalar 
va daraxtlarning shox-shabbasi qalin b o ‘ladi.
Q irg‘oq o ‘simliklarining keng tarqalganlaridan biri 
chakandadxr 
(24-rasm). Uning poyasi tikanlar bilan qoplangan. Kuzda chakandaning 
shoxlarida tiniq-sariq mevalar pishadi. Uning tarkibida odam salomatligi 
u c h u n qim m atli m o d d a la r mavjud.
Suv havzalari qirg‘og‘idagi chakalakzorlardan har xil qushlam ing 
ovozi eshitiladi.Ular bu yerdan m o ‘l oziq - hasharotlar va o ‘simlik 
urugMarini topishadi. Q ushlar daraxt, buta va o ‘tlar orasiga in q o ‘yib, 
bola ochadi. Bu yerda boshqa qushlarga qaraganda