Tabiatshunoslik
Download 4.42 Mb. Pdf ko'rish
|
A.G. Grigoryans.. Tabiatshunoslik
- Bu sahifa navigatsiya:
- C H O ‘LN IN G IN S O N T O M O N ID A N 0 ‘Z L A S H T IR IL IS H I
C H O ‘LLAR TABIATI
O krta O siyo va 0 ‘z b e k is to n k e n g tekislik la rin i — Q o r a q u m , Qizilqum, Ustyurt hamda boshqa c h o ‘liar egallaydi. Bu joylarda Quyosh yilning k o ‘p qismida ufqdan baland k o‘tariladi va Yer yuzasini jud a qattiq qizdiradi. 44 /С И к O'zingizni sinang 1. 0 ‘zbekiston chegaralarida qaysi cho‘l zonalari joylashgan? 2. C h o ld a nim a uchun havo quruq va issiq boMadi? 3. C h o ‘llardagi yoz, qish, bahor va kuz fasllarining xususiyatlari qanaqa? 4. C h o ‘llarda qanday daraxtlarni u ch ratish m um kin? 5. ChoM larda q an aq a qishloq xo‘jalik hayvonlari yetishtiriladi? C H O ‘LN IN G IN S O N T O M O N ID A N 0 ‘Z L A S H T IR IL IS H I / ( ^ ‘zbekiston c h o ‘llaridan yirik dary olar — Sirdaryo, A m u d a ry o oqib o ‘tadi. Boshqa kichik daryolar qum ga singib ketadi yoki jaziram a yoz issigMda qurib q o ladi.kQ ad im d an o d a m la r d a ry olardan kanallar qazib, c h o ‘l yerlarni shu suvlar bilan sug‘orib kelishgan . C h o ‘lla m i o d a m la r n e cha m ing yillar d avom ida gullab turgan vohalarga — ko‘m - k o ‘k d a la l a r , b o g ‘- r o g ‘lar, t o k z o r l a r b ila n q o p l a n g a n y e rla rg a aylantirib kelganlar. OCorazm, Qarshi, Buxoro viloyatlarining, Farg‘ona vodiysining ko‘pgina yerlari c h o ‘l zonalariga kiradiitf T oshkent, Sam arqand viloyatlarining vohalari h a m tog ‘li yarim c h o ‘l zonalariga kiradi. Sug‘oriladigan yerlarda k o ‘pgina m adaniy o ‘simliklar yetishtiriladi. V ohalarning yerlari ju d a u n u m d o r b o ‘ladi. \ 0 ‘simliklar o ‘sib, rivojlanib b o ‘lgandan keyin qurib qoladi. Ularning ildizi, poyasi, barglari chirib, chirindiga aylanadi N a m t u p r o q d a b ir ta la y m a y d a j o n i v o r l a r - y o m g ‘ir c ^ u - va lch a n g la ri, ta la y g in a h a s h a ro tla rn in g lichink alari y a s h a y d i^ U la r h a m n o b u d b o ‘lg a n id a n keyin c h irin d ig a aylanadi. \ f l u p r o q h a y o tid a c h u m o l i l a r k a tta a h a m iy a tg a e g a ^ J l a r n i n g y a s h a y d i g a n jo y i t u p r o q . Bu y e r d a u l a r x u d d i y o m g ‘ir c h u - v a lch a n g la ri sin g ari, tu p ro q q a -h a v o va y o m g ‘ir suvlari o ‘tib t u r a d i g a n bir ta la y te s h ik va y o ‘lla r o c h a d i. B u n d a n ta s h q a ri c h u m o lila r o ‘s im lik la rn in g z a r ra la rin i t u p r o q q a olib k ira d i, b u la r tu p r o q n i c h irin d ig a boyitadi. 4 T u p r o q d a c h r r in d i necho gM iq k o ‘p b o ‘lsa, t u p r o q s h u n c h a u n u m d o r b o ‘ladi] Buni o d a m la r qa d im z am o n la rd a y o q bilib olishgan va tu p r o q q a g o ‘ng solib, uni ch irin d ig a boyitishgan. 47 iH fo m g ir chuvalchanglari va harxil hasharotlardan tashqari, tuproqda yana ju d a ko ‘p nihoyatda mayda organizm lar — bakteriyalar mavjud. Ularni faqat m ikroskopda k o ‘rish m u m kin. Bakteriyalar chirindini m ineral tuzlarga aylantiradi. U chinchi sinfda tabiatshunoslik darsida q anday tajribalar asosida tu p ro q tarkibini o ‘rganganingizni eslab k o ‘ring. B oshqa m o d d a la r qatorida tu p ro q d a n mineral tuzlam i ajratib olgandingiz. Ana shu tuzlar o ‘simliklarning asosiy ozig‘i hisoblanadi. Lekin m ineral tuzlar suvda eriydigan b o lsag in a, o lsimliklar u c h u n oziq b o ‘lishi m um kin. Shu nday qilib, tu proq da oziq m oddalarning o kzgarish y o ‘li ju d a murakkab: Download 4.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling