Tabiatshunoslik

tirik 
organizmlar 
qoldig' ining 
chirindisi
chirindi
o simlik va 
hayvonlar- 
ning nobud 
bo'lgan 
qoldig' i
suvda
erigan
mineral
tuzlar
M o d d a la rd a g i b u n d a y o ‘zgarish ja ra y o n i c h o ‘l y e rla rid a h a m
b o ‘l a d i Lekin bu sug‘oriladigan yerlarga nisbatan ju d a sekin yuz beradi. 
Shu sababd an sug‘oriladigan yerlarda o 'sim lik la r olam i a n c h a xilm a- 
xil va boyroq b o ‘ladiy Bunday yerlarda o ‘tsim o n o ‘simliklargina em as, 
balki darax tlar h a m o ‘sa oladi. IVohalarning hay vo no t olam i ham
a n c h a boy. Bu yerlarda k o ‘pgina hash arotlar, qushlar, to g ‘ o ‘rm o nlari 
h a m d a q o ‘shni ta biat z o n a la rid a n o ‘tib qolgan m a y d a h a y v o n la r 
yashaydiV
C h o ‘ln in g s u g ‘o rila d ig a n
va o'simliklar bilan qoplangan yerlari 
voha
deb ataladi.
H o z ir g i v a q t d a l i m m o - l i m t o ‘lib o q a d i g a n k a n a l l a r c h o ‘l 
ichkarisiga n e ch a yuz kilom etrlargacha kirib borib, c h o ‘ldagi minglab 
g e k ta r yerlarni sug‘orib, gullab y a sh n a ty a p ti. In so n u la rn i b o g k- 
ro lar, to k z o rla rg a a y la n tirm o q d a , m in g -m in g la b t o n n a «oq oltin» 
y e tis h tir m o q d a . Bu k a n a ll a r a s o s a n S ir d a r y o va A m u d a r y o d a n
o lin g a n .
48

---

( В
Amaliy ishlar ( darsda bajariladi)
1. Tabiat zonalari xaritasidan c h o lla r zonasini ko‘rib chiqing. Bu zona 
q anday shartli ranglar bilan belgilangan? ChoMlar zonasidagi koMlar, 
daryolar, katta shaharlarni toping. 2. 0 ‘zbekistonning tabiiy xaritasidan 
Sirdaryo, A m udaryo, Z arafshon va boshqa daryolam i toping. U lardan 
chiqarilgan yirik sug‘orish kanallarini h am d a 0 ‘zbekiston vohalarida
K A R B O N A T
A N G I D R I D G A Z I
O - S I M L I K -
L A R N I N G
N A F A S O L I S H I
K I S L O R O D
HAVO
S L O R O D I
Y O M G ' I R
C H U V A L C H A N G I
K A R B O N A T
A N G I D R I D G A Z I
)
O - S I M LI K- 
L A R N I N G
O Z I Q L A N i S H I
K I S L O R O D
K A R B O N A T
Y E R N I N G
T U P R O Q
A N G I D R I D G A Z I Q A T L A M I
C H U M O L I L A R
C H I R I N D I
S UV
S U V D A E R I G A N T U Z L A R
33-rasm. Lolaqizg 'aldoq о ‘simligining hayot sharoiti.
4 — K - 4 2 4 6
49

---

joylashgan shaharlarni toping. 3. Siz yashab turgan jo ydan qanday daryo va 
kanal o ‘tadi? U ni 0 ‘zbekiston xaritasidan toping. X aritadan yashab turgan 
joyingizdagi sug‘oriladigan kanalni toping.4. 33-rasmga qarang. Sug'oriladigan 
yerlardagi va c h o ‘l o ‘simliklari hayotida qanday farq bor?
O'zingizni sinang
1. D aryo va kanallar sohilining tabiati suysiz c h o ‘l yerlari tabiatidan 
qanday farq qiladi? 2. N im a uchun vohalar tuprogM suvsiz choMlar tuprogMdan 
farq qiladi?
Topshiriq (uyda bajariladi)
Uchinchi sinfdagi tabiatshunoslik darslarida cho‘llaming qanday o ‘simlik 
va hayvonlari bilan tanishganingizni eslab ko‘ring. C h o ‘l tabiati to ‘g ‘risida 
hikoya tayyorlang. Bu topshiriqni bajarishda sizga tanish bo'lgan o'sim lik va 
hayvonlar yordam beradi. 33-rasm ga qarab bu o ‘sim lik haqida nim ani 
bilishingizni eslang.