Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi

beshta konsepsiya
ilgari surilgan:
•
Krecitsionizm - tiriklik ilohiy tarzda Olloh tomonidan yara- 
tilgan;
•
О 
‘lik tabiat
—
о 
'z-o ‘zidan, takror va takror rivojlanish bos- 
qichlaridan 
о 
‘tishi tufayli hayot paydo bo ‘Igan;
• Barqaror holat 
va unga asosan hayot azaldan m avjud 
bo ‘Igan;
• Panspermiya konsepsiyasi
—
hayot Yerga tashqaridan kiri- 
tilgan;
•
Fizikaviy va kimyoviy qonunlarga bo ‘ysunuvchi uzoq muddat 
davom etgan jarayonlar tufayli bunyod bo 'Igan.
Bakteriyalar ustida - XIX asrda bir qator fundamental tadqiqotlar 
o'tkazgan fransuz mikrobioligi Lui Paster ikkinchi konsepsiyani il­
miy dalillar asosida inkor etdi. Uchinchisi esa o ‘zining originalligi va 
hayoliyligi tufayli ko‘pchilikka m a’qul tushmadi.
XX asr boshlarida oxirgi ikki konsepsiya fanda gegimonlik qildi- 
lar. Panspermiya konsepsiyasi - meteorit va kometalar tarkibida qayd 
etilgan organik birikmalarga tayanadi. Ularni “urug‘lik” rolini bajar- 
gan deb qaraydi.
Beshinchi konsepsiyaning ikkita varianti bor. Shulardan biri 
bo'yicha hayot - eng avvalo mutlaqo tasodifiy tarzda birgina “tirik 
molekula”ning paydo boMishi bilan bog‘liq, bu molekulaning struk- 
turaviy tuzilishida tiriklikning keyingi rivojlanishi haqidagi butun 
reja jamlangan. Fransuz biologi J.Mono “hayot fizika qonunlaridan 
kelib chiqmaydi, lekin ularga muvofiq tarzda bo‘ysinadi. Hayot - о 4a 
nodir hodisa ekanligini anglab etmoq lozim” deb yozadi. Ikkinchi 
variantdagi fikrga ko‘ra, hayotning paydo bo‘lishi - materiya evol- 
yutsiyasining qonuniy natijasi (intihosi)dir.
XX asrda hayotning paydo bo'lishi yuzasidan dastlabki ilmiy mo­
deller yaratildi. Masalan, 1924-yilda A.I.Oparinning “Hayotning paydo 
bo‘lishi" nomli kitobida birinchilardan bo'lib tabiiy-ilmiy konsepsiya 
ilgari surildi. 
Unda h a yo t-
Yerda uzoq davom etgan -a v v a l kimyoviy, 
so‘ngra esa bioximiyaviy evolyutsiyalar natijasidir deyiladi.
68

---