Tabiiy fanlarning zamonaviy kon sepsiyasi
Download 333.38 Kb. Pdf ko'rish
|
Tabiiy fanlarning zamonaviy konsepsiyasi. Turayev B.E. Isayev X
|
Nazorat savollari:
1. Natural filosofiya o ‘zi nima? 2. “Konsepsiya” so ‘zining asl m a’nosi nimani anglatadi? 12 II bob. TABIATSHUNOSLIKNING PAYDO BO ‘LISHI 2.1. Tabiatshunoslikning metodologik asoslari Tabiatshunoslikda ilmiy tadqiqot natijalarini nazariya, qonunlar, modellar, gipotezalar, em pirik umumlashtirishlar va tamoyillarini o ‘rganish, ilmiy bilish rivojlanishi tarixida fanlar tasnifi masalasi bi lan barcha tabiat fanlari, ijtimoiy-iqtisodiy va m a’naviy-ma’rifiy fan lar bilan o ‘zaro munosabati orasida doimo uzviy bog‘liqlik b o ‘lgan. M a’lumki, qadimgi vaqtda barcha tabiiy va ijtimoiy ilmlar asosla- rini o ‘z ichiga olgan yagona -— falsafa ilmi mavjud bo‘lgan va tabiiyki, hech qanday ilmlar tasnifi haqida gap boMmagan. Eramizdan oldingi III asrdan boshlab, ya’ni ellinizm davrida ba’zi bir fanlar, aw alo riyoziyot va tib alohida fan bo‘lib ajralib chiqdi. Shu bilan bir vaqtda qadimgi yunon falsafasi nafaqat falsafiy, balki riyoziyot, tabiiy va ijtimoiy fanlar masalalarini qamrab olgan naturfilosofiya sifatida rivojlandi. Ilmlaming borgan sari rivojlanishi ilmlar tasnifini taqozo qildi. Bu esa ilmiy bilish masalalarini har tomonlama o ‘rganish uchun katta zamin yaratdi. Antik davrda ilmlar tasnifi aniq shakllandi va bu soha- ning birinchi ta’limotlari Demokrit, Aflotun va ayniqsa, Arastu kabi qadimgi yunon mutafakkirlari asarlarida ishlab chiqildi. Ularning ta ’limoti negizida ilmlar oddiydan murakkabga, alohidadan umumiy- ga, tabiatan mazmun-mohiyati jihatidan o ‘tish tartibiga to ‘g ‘ri keldi. Aflotun - Platonning sharq xalqlari o ‘rtasidagi nomi. Aflotun. Aflotun (eramizdan oldin 427-347-yillar) ilmlar tasnifi masalasini hal etishda dialektika, ya’ni fikr yuritish san’atini birinchi o ‘ringa qo‘yadi. Dialektika esa o‘z ichiga, birinchidan, fizika - hissiy qabul etish va ikkinchidan, etika - xohish va irodani qamrab oladi. Ilmlar tasnifi masalasiga yondashishda ikki xil y o ‘nalish paydo bo‘ldi. Bu ham bo‘lsa, materialistik “Demokrit yo‘li”, 13 y a ’ni materiya ruhga nisbatan birlamchi ekanligi va idealistik “Aflo- tun yo‘li”, y a’ni ruh materiyaga nisbatan birlamchiligi. Arastu fikricha, har bir fan o ‘zining maxsus mantiqiy ko‘rinishi — “borliqqa” ega. “Borliq”, o ‘z navbatida, umumiy predmet va analogi- ya (qiyoslash) asosi bo‘lib, yagona borliqning turli ko‘rinishlarini bir- lashtirgani sababli ilm lam ing birini ikkinchisi bilan bog‘lash m um kin. Demak, ilmlami tasnif qilish ham mumkin. Ular uch qismga b o ‘linadi. Ular birinchi qismni boshlanish va sababni o ‘ziga asos qilib olgan nazariy ilmlarga ajratadi. Download 333.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|